Το μετρικό σύστημα

Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι κάτω από αυτές τις συνθήκες, σε συνδυασμό δε με ένα τεράστιο πλήθος διαφορετικών νομισμάτων, δημόσιων και ιδιωτικών φόρων, δασμών και απαγορευτικών διατάξεων για διακίνηρη προϊόντων, δεν ήταν δυνατόν να πραγματοποιηθεί το εμπόριο, για το οποίο ενδιαφερόταν κυρίως η ανερχόμενη μεσαία τάξη. Αυτό εξηγεί και το γεγονός ότι η Εθνοσυνέλευση στην επαναστατημένη Γαλλία έδωσε ήδη το έτος 1790, ένα χρόνο μετά την έφοδο στη Βαστίλη, την εντολή στην Ακαδημία Επιστημών να επεξεργαστεί ένα «διεθνές» σύστημα μέτρων και σταθμών!

Η αξίωση για πανευρωπαϊκή ή και παγκόσμια ισχύ αυτού του συστήματος δείχνει πόσο σοβαρά αντιμετώπιζε η επαναστατική διοίκηση στη Γαλλία αυτό το στόχο. Περί τους δύο μήνες μετά την έναρξη εργασιών της Ακαδημίας για το θέμα που τις ανατέθηκε, αποφασίστηκε η αποκλειστική χρήση του δεκαδικού συστήματος σε όλες τις μονάδες. Η ιδέα του δεκαδικού συστήματος δεν ήταν νέα. ήδη στα τέλη του 16ου αιώνα είχε προπαγανδίσει ο Φλαμανδός μαθηματικός Simon Stevin (Στεβέν, ~1548–1620) με ένα δημοσίευμά του «De Thiende» (=η Δεκάτη) το δεκαδικό σύστημα και καλούσε τον κόσμο της οικονομίας και παραγωγής να το υιοθετήσει. Σχεδόν εκατό χρόνια αργότερα παρουσίασε ο Gabriel Mouton (Μουτόν, 1618-1694) ένα δεκαδικό σύστημα παρεμφερές με αυτό που υιοθετήθηκε και πάλι εκατό χρόνια αργότερα από τη γαλλική Ακαδημία.

Το δεκαδικό σύστημα ονομάστηκε μετρικό, επειδή πρώτη μονάδα που καθιερώθηκε ήταν αυτή του μέτρου ως μονάδας μήκους. Κεντρικός εισηγητής ήταν ο Αστρονόμος και Μαθηματικός Pierre Simon de Laplace (Λαπλάς, 1749-1827), ο οποίος πραγματοποίησε προηγουμένως πλήθος ερευνών και διαβουλεύσεων,. Ένα σημαντικό κίνητρο για την εισαγωγή μιας εντελώς νέας μονάδας, η οποία δεν είχε αντιστοιχία σε κανένα βραχίονα και κανένα πόδι του παρελθόντος, ήταν η αντίληψη για κατάργηση των παλαιών φεουδαρχικών επιλογών και η υλοποίηση της ισότητας με αποδοχή από όλους τους λαούς της ίδιας ακριβώς μονάδας.

Ως μέτρο όρισε η Ακαδημία το δεκάκις εκατομμυριοστό του ενός τετάρτου της γήινης περιμέτρου. Για να μετρηθεί δε αυτή η απόσταση ορίστηκε μία επιτροπή δύο επιστημόνων, τον Jean-Baptiste Joseph Delambre και τον Pierre-Francois-Andre Mechain, οι οποίοι θα μετρούσαν με ακρίβεια ένα τόξο του μεσημβρινού, από την πόλη Δουνκέρκη μέχρι τη Βαρκελώνη της Ισπανίας. Η μέτρηση πραγματοποιήθηκε με τεράστιους κινδύνους για τους επιστήμονες, λόγω των επαναστατικών ανακατατάξεων και των συνεχών πολεμικών συγκρούσεων της εποχής, μεταξύ των ετών 1792 και 1798. Οι δύο ερευνητές, άλλοτε γίνονταν δεκτοί με τμές ως εκπρόσωποι του νέου επιστημονικού πνεύματος στη Γαλλία, άλλοτε ως πράκτορες του φεουδαρχικού εχθρού και άλλοτε ως μάγοι, με τα περίεργα και άγνωστα στους αγρότες όργανα που χρησιμοποιούσαν (θεοδόλιχος κλπ.) Τελικά διαπιστώθηκε ότι η καθιέρωση του μέτρου που είχε γίνει το 1791 είχε μια απόκληση κατά 0,0856 mmμ γιατί η Γη δεν είναι ακριβώς σφαιρική.

Έτσι, ορίστηκε το μέτρο ως το πηλίκον του μήκους ενός μεσημβρινού προς 40x106. Το έτος 1983 ορίστηκε, προς το παρόν οριστiκά, το μέτρο ως το διάστημα που διανύει το φως στο κενό σε χρόνο (1/299.792.458) = 3,335640952x10-9 δευτερόλεπτα!

Το έτος 1795 όρισε η Εθνοσυνέλευση ως μονάδα μάζας της ύλης το γραμμάριο, ένα κύβο νερού με ακμή 1cm σε θερμοκρασία 0ο Κελσίου και το έτος 1799 υλοποιήθηκε στη Γαλλία το πρότυπο του μέτρου με μια ράβδο από πλατίνα ορθογώνιας διατομής, 25mm x 4,08mm. Είναι προφανές ότι η διάδοση αυτής της νέας μονάδας δεν ήταν εύκολη, τόσο στη Γαλλία επειδή η προσκόλληση στις παραδοσιακές συνήθειες δεν επέτρεπε τον αναπροσανατολισμό, όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη, όπου δεν ήταν δυνατόν να γίνουν αποδεκτές ρυθμίσεις που προέρχονταν από τους μισητούς Γάλλους επαναστάτες! Σταδιακά όμως η χρήση του μετρικού συστήματος εξαπλώθηκε και, μερικές δεκαετίες αργότερα, το έτος 1875, έγινε στο 1ο Συνέδριο Μέτρων και Σταθμών που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι, παγκόσμια αποδεκτό.

Το έτος 1889, κατασκευάστηκε δε νέο πρωτότυπο μέτρο με ράβδο από πλατίνα με διατομή Χ, το οποίο βρίσκεται ακόμα στο Μουσείο Μέτρων και Σταθμών των Σεβρών της Γαλλίας. Πρέπει να σημειώσουμε εδώ ότι η θεσμοθέτηση ενός νέου, ενιαίου συστήματος μονάδων δεν αποτελεί επστημονικό ή τεχνικό επίτευγμα, βοηθάει όμως σημαντικά στην επικοινωνία μεταξύ των επιστημόνων και στις εμπορικές συναλλαγές. Η υιοθέτηση ενός κοινού συστήματος μέτρων και σταθμών αποτελεί στην ιστορία του πολιτισμού και της τεχνολογίας ανάλογο βήμα με εκείνα της εισαγωγής της γραφής, του αλφαβήτου, της ονοματολογίας ζώων και φυτών κ.ά.