Navi Voice

Για πολύ καιρό, οι ιστορικοί περιέγραφαν την ερωμένη του Αδόλφου Χίτλερ, Eύα Μπράουν, σαν μια κατά βάση απολιτική παρουσία δίπλα στον δικτάτορα.

Παρότι εκείνος ήταν πάντα περισσότερο αφοσιωμένος στο κόμμα και τις ιδέες του παρά στην Εύα Μπράουν, εκείνη επέλεξε να «φύγει» μαζί του, σαν σήμερα, 30 Απριλίου του 1945.

Η κυρία Χίτλερ

Οι έρευνες για τις λεπτομέρειες της σχέσης του Χίτλερ με τη Μπράουν ξεκίνησαν όταν ο δικτάτορας ήταν ακόμη στη ζωή. Η μυστικότητα της σχέσης αυτής οφειλόταν σε πολιτική σκοπιμότητα αφού σύμφωνα με τον ίδιο τον Χίτλερ, το ότι ήταν ανύπαντρος «επιτελούσε τα μέγιστα» στην ειδωλοποίηση του από το γυναικείο κοινό του. Κανείς δεν γνωρίζει πότε η γνωριμία μετατράπηκε σε σχέση.

Το 1932, η Μπράουν προσπάθησε να αυτοκτονήσει με το όπλο του πατέρα της, κάτι που ερμηνεύεται από ορισμένους σύγχρονους της ως μια προσπάθεια να τραβήξει την προσοχή του αφοσιωμένου στο κόμμα και τις ιδέες του Χίτλερ. Το 1935, η Εύα αποπειράται να αυτοκτονήσει και πάλι, αυτή τη φορά με υπνωτικά χάπια, ενώ στοιχεία δείχνουν πως η σχέση μετά από αυτό το περιστατικό έγινε πιο στενή.

«Μόνο η κα Μπράουν είναι πιστή και ανήκει σε μένα»

Η Μπράουν ήταν πιστή στον Χίτλερ μέχρι θανάτου, και αυτή η άνευ όρων πίστη ήταν που εκτιμούσε περισσότερο από όλα ο Φύρερ σε εκείνη αφού όπως έλεγε και ο ίδιος: «Μόνο η κα Μπράουν και ο Γερμανικός Ποιμενικός μου είναι πιστοί και ανήκουν σε μένα».

Στις αρχές Απριλίου του 1945 ήταν κάτι παραπάνω από φανερό ότι οι ημέρες του Ναζισμού ήταν μετρημένες. Η Εύα μετακόμισε στο Βερολίνο και εγκαταστάθηκε στα υπόγεια της Καγκελαρίας, όπου βρισκόταν το θωρακισμένο καταφύγιο του Φύρερ. Αρνήθηκε να φύγει και δήλωσε ότι θα παραμείνει κοντά του.

Στις 29 Απριλίου ο Αδόλφος Χίτλερ παντρεύτηκε τελικά την Εύα Μπράουν στο καταφύγιο της Καγκελαρίας, με τους Σοβιετικούς στρατιώτες να βρίσκονται ήδη στο Βερολίνο. Ο γάμος ήταν πολιτικός, με τη νύφη να φορά ένα μαύρο φόρεμα.

Την επομένη, 30 Απριλίου 1945, το ζεύγος Χίτλερ κλείσθηκε λίγο μετά τις 3 το μεσημέρι σ' ένα δωμάτιο του καταφυγίου και αυτοκτόνησε με χάπια υδροκυανίου κι ενώ οι Σοβιετικοί απείχαν γύρω στα 500 μέτρα από την Καγκελαρία. Αμέσως μετά, τα δύο πτώματα αποτεφρώθηκαν. Την τέφρα τους βρήκαν οι πρώτοι στρατιώτες που εισήλθαν στο καταφύγιο μετά από λίγο. Οι σοβιετικοί τους έθαψαν μυστικά στο Μαγδεμβούργο μαζί με τα πτώματα της οικογένειας Γκέμπελς, που είχε αυτοκτονήσει ομαδικά.

«Ήμουν στο καταφύγιο όταν αυτοκτόνησε ο Χίτλερ»

Ο Rochus Misch είναι ο τελευταίος ζωντανός μάρτυρας του τέλους του Γερμανού δικτάτορα που εκτυλίχθηκε στο καταφύγιο της Καγκελαρίας στις 30 Απριλίου του 1945. Έχει διηγηθεί στο BBC:

«Ξαφνικά άκουσα κάποιον να φωνάζει στην ακόλουθο του Χίτλερ: «Linge, Linge, νομίζω ότι συνέβη». Εκείνοι είχαν προφανώς ακούσει κάποιον πυροβολισμό, εγώ όχι. Ο προσωπικός γραμματέας του Χίτλερ, Martin Bormann διέταξε να γίνει ησυχία. Όλοι άρχισαν να ψιθυρίζουν. Εγώ μιλούσα σε ένα τηλέφωνο, και επίτηδες μιλούσα δυνατά, ήθελα να ακούω κάτι.

Δεν ήθελα να σκέφτομαι ότι ήμασταν μέσα σε ένα καταφύγιο θανάτου». «Ο Bormann διέταξε να ανοίξει η πόρτα. Είδα τον Χίτλερ σωριασμένο με το κεφάλι του στο τραπέζι. Η Eva Brown κείτονταν στον καναπέ με το κεφάλι της στραμμένο προς εκείνο. Είχε τα γόνατα σφιχτά στο στήθος. Φορούσε ένα βαθύ μπλε φόρεμα με λευκούς φραμπαλάδες. Δε θα το ξεχάσω ποτέ» περιέγραψε ο 92χρονος.

«Παρατηρούσα καθώς σκέπασαν τον Χίτλερ. Τα πόδια του προεξείχαν καθώς με προσπέρασαν μεταφέροντάς τον. Κάποιος μου φώναξε: «Τρέχε πάνω! Καίνε το αφεντικό!». Αποφάσισα να μην πάω γιατί είχα παρατηρήσει ότι ο Mueller της Γκεστάπο ήταν εκεί - και αυτός δεν ερχόταν σχεδόν ποτέ. Είπα στον σύντροφο μου τον Hentschel, τον μηχανικό: «ίσως μας σκοτώσουν επειδή είμαστε οι τελευταίοι μάρτυρες».

Ο διπολικός (και δοσμένος σε «δυνατά σκαριά» που κουβαλούσαν στους ωκεανούς της ιστορίας αδιάψευστα ακόμη οράματα αλλά κι οριακούς κινδύνους) μεταπολεμικός κόσμος, ήταν πολύ διαφορετικός από τον (ανεβασμένο σε σκαρί δίχως καμιά πραγματική πυξίδα) ερημικό υπαρξιακά κι όμως απαιτητικό πολιτικά (αυτό κι αν είναι χάσμα!) κόσμο που βιώνουμε σήμερα.

Σ’ εκείνον τον κόσμο που η προοπτική μιας κοινωνίας δικαιότερης έκανε πικρότερο το ενδεχόμενο μιας πυρηνικής καταστροφής, αναπτύχθηκε ως προπομπός κινημάτων που θα χάραζαν με τα νύχια τους βαθιά την υποκριτική μάσκα της «τάξης πραγμάτων», το πρώτο (μετά τον Ισπανικό εμφύλιο) διεθνιστικό κίνημα του 20ου αιώνα:

Το Κίνημα Ειρήνης, συγκεντρώνοντας στις τάξεις του τους πιο ανήσυχους κι ανιδιοτελείς νέους και νέες της εποχής, βάζοντας την κοινωνία και την διπλωματία των πολιτών απέναντι στην κούρσα εξοπλισμών των «δυο μεγάλων», συνδύαζε ταυτόχρονα και την έντονη παρουσία ανθρώπων μιας ακαταπόνητης μπροστά στις ευθύνες της «διανόησης» κι ενός εξεγερμένου κι απέναντι από την ύπαρξη του (όπως θα ’δειχνε λίγα χρόνια μετά «ο Μάης») πολιτισμού.

Αν άνθρωποι όπως ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ , ο Γκάντι, ο Αϊνστάιν, ο Σαρλό, ο Νερούντα, ο Χικμέτ, και βέβαια ο Ράσελ (τι τιμή που μίλησα ως νέα στην Ευρωβουλή σε ημερίδα του ιδρύματος του…) και τόσοι άλλοι το ενέπνευσαν και ουσιαστικά το «μορφοποίησαν», αν χιλιάδες ηρωικοί ανώνυμοι το στήριξαν με κόστος ζωής, κι αν σε χώρες όπως η Αγγλία μπήκε καρφί στο μυαλό των ησυχασμένων βάζοντας την πρώτη Ευρωπαϊκή σπορά στις πορείες ενάντια στην Αμερικάνικη βάση του Ολντερμάστον, σε χώρες μετεμφυλιακές όπως η Ελλάδα, όπου όλα τα ’σκιαζε η φοβέρα, το κίνημα αυτό απέκτησε κάποιες από τις τραγικότερες του στιγμές και συνδέθηκε με το όνομα ενός μάρτυρα της Ειρήνης: Του Γρηγόρη Λαμπράκη.

Το ελληνικό Όλντερμαστον

Ο Απρίλης του ‘63 έβρισκε την Αθήνα να υποδέχεται ράθυμη μια ακόμη άνοιξη με ηλιόλουστες ταινίες στο σινεμά και τραγωδίες στα ξερονήσια. Η ελληνική πολιτική σκηνή, μέσα σε μια οικονομία που κάλπαζε παγκόσμια, έφτιαχνε μέσω του (πολύτιμου κατά τα άλλα) σχεδίου Μάρσαλ βιομήχανους αλλά όχι βιομηχανία.

Και η ελληνική αριστερά, κυνηγημένη αισχρά κι άρα ανίκανη να δει πληγές που ’χαν κακοφορμίσει, ετοιμαζόταν την ίδια ώρα να σηκώσει με γενναίο ανάστημα που ξεπερνούσε τις αδυναμίες της, την πρόκληση ενός κινήματος τέτοιου που θα συμβάδιζε με τις μεγαλύτερες αξίες της ανθρωπότητας, αλλά που θα την έφερνε απέναντι σε ένας κράτος που είχε επιλέξει να μην αποκαθαρθεί από την πιο προφανή αξία του δοσιλογισμού: την «επανασυγκρότηση» της κοινωνίας μέσα από την διάχυση μιας δυσβάσταχτης στην αντίφασή της (και μάτσο και γλύφτικης) αποδοχής της ιεραρχίας των μέτριων, αλλά «εξαιρετικών» όσον αφορά την πίστη τους στις σιαγόνες που δάγκαναν τους «άλλους».

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης ανήκε (αρχικά από τάξη κι έπειτα από επιλογή) σε αυτούς τους «άλλους»… Παιδί φτωχών αγροτών, (ενός πατέρα που βλέποντας τα ταλέντα του τού ’πε «παιδί μου ντρέπομαι να σε βάλω στην λάσπη…») φτάνοντας να προσωποποιήσει το αρχαίο εκείνο ρητό του «νους υγιής εν σώματι υγιές», πρωτεύοντας ως βαλκανιονίκης στον αθλητισμό και αναδεικνυόμενος σε υφηγητής στην ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, δεν γοητεύτηκε από την κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας που φέρει δώρα ζητώντας στο πιάτο όχι το κεφάλι μα την ψυχή σου, και πολιτεύτηκε (παρά το κόστος και δίχως παλινδρομήσεις) με μια αριστερά που μετρούσε τις ανάσες της τοίχο τοίχο στα σκοτεινά χρόνια, μιας αριστεράς που πλευρές της δεν είχαν ακόμη εγκολπωθεί στο σύστημα όπως συνέβη στα χρόνια του ’80…

Ο Λαμπράκης δεν ξέχασε ποτέ την καταγωγή του κι είναι ο πρώτος ίσως (μετά την Ελεύθερη Ελλάδα) που κάνει κοινωνικό ιατρείο σε αστικό κέντρο στην χώρα, στη Νίκαια του Πειραιά. «Ο ιατρός κ. Λαμπράκης δέχεται εκάστην Τετάρτην 5-7 μμ τους απόρους δωρεάν» βλέπω την ανάρτηση στο πολύ σημαντικό βιβλίο του Πάνου Τριγάζη «Ο Λαμπράκης και το Κίνημα Ειρήνης» (σελ. 50)

Αλλά «ο γιατρός» εκείνον τον Απρίλη του ’63, είχε άλλη αποστολή: Να παρευρεθεί μαζί με τους Γλέζο, Κύρκο,(κερδίζοντας τεχνογνωσία κι επαφές για το κίνημα της πανανθρώπινης αλληλεγγύης και του εκδημοκρατισμού στην Ελλάδα) στην πορεία του Όλντερμάστον, αυτήν για την οποία ο Τεύκρος Ανθίας είχε γράψει «προβάδισμα του νου, πυξίδα του αγώνα, η Χιροσίμα, το Όλντερμάστον, και του κόσμου οι Μαραθώνες».

Αν το σκεφτούμε, και φαίνεται στις αναμνήσεις του Λαμπράκη από την πορεία, εκείνη η σπουδαία γενιά είχε συχνά (όχι πάντα) έναν διαμεσολαβητή στις σχέσεις της με την πραγματικότητα. Την τέχνη του πολιτισμού που προσπάθησαν (πέρα από το λογοπαίγνιο και μέσα στην ουσία) να την κάνουν και της πολιτικής την τέχνη.

Ο Μιχάλης Περιστεράκης, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μανώλης Αναγνωστάκης (που έγραψε το κατ’ εμέ τραγικότερο ποίημα της ελληνικής γραμματείας στον 20ο, το περίφημο «Σκάκι», όπου ο γυμνός απέναντι στην εξουσία μα και τις «στέρεες παρατάξεις» άνθρωπος της λέει επιμένοντας παντοτινά στον «τρελό» του «έλα να παίξουμε!») ο Μάνος Κατράκης, ο Αλέκος Αλεξανδράκης, ο Ανδρέας Λεντάκης και τόσοι (μα τόσοι!) άλλοι, μπαίνουν μπροστά (έχοντας ιδρυμένους την τελευταία στιγμή παρακρατικούς συλλόγους με τίτλους εντυπωσιακούς ώστε να τσιμπούν οι ανίδεοι, τι κατ’ αναλογία μου θυμίζει!) για να μεταφερθεί (αυτοδίκαια στην ρημαγμένη από τον πόλεμο Ελλάδα) το Όλντερμάστον στην Αθήνα.

Του κόσμου οι Μαραθώνες…

Την 21 του Απρίλη (2 βδομάδες μετά την Αγγλία) ο Λαμπράκης «μπαίνει μπροστά» και πηγαίνει βήμα το βήμα στο ραντεβού του με την ιστορία. «Μια λαμπρή απόδειξη… πως η χειμαζώμενη αυτή χώρα, η έκθετη στην ασέβεια και στην καταδρομή, η καταπατημένη από τα ίδια της τα σαπρόφυτα, διατηρεί ανέπαφη τις μεγάλες της ρίζες…. Μόνο που οι Μαραθωνομάχοι αυτοί είναι λεηλατημένοι από κάθε πανοπλία κι από κάθε μέσο…» θα γράψει ο Νικηφόρος Βρεττάκος, μιλώντας για την εποχή που όποιος έγλυφε διοριζόταν κι όποιος μιλούσε εξοριζόταν…

Το τι έγινε εκείνη την ιστορική ημέρα και πόσο ξύλο, προσβολές και πολύωρες κρατήσεις δέχθηκαν Έλληνες και Ξένοι έχει περάσει στην ιστορία των κοινωνικών κινημάτων, στην ιστορία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Ο ιστορικός λόγος του Λαμπράκη στην Βουλή την 24η του Απρίλη, πριν από 50 ακριβώς χρόνια, αποτελεί τιμή και όνειδος για μια χώρα που δεν θέλησε ποτέ να κοιτάξει τον εαυτό της στον καθρέφτη.

Στον τύμβο κρατά το πανό –κειμήλιο του Όλντερμάστον, τιμή στην χώρα της Ολυμπιακής εκεχειρίας (που τιμούσε αμέσως μετά τους Ιάπωνες λόγω Χιροσίμας το Παγκόσμιο Κίνημα Ειρήνης): «ΕΛΛΑΣ». Μια γυναίκα, η Ευφροσύνη Πολυχρόνη, σπάει πρώτη τον αστυνομικό κλοιό και αποθέτει στον Τύμβο λίγα αγριολούλουδα, θυμίζοντας (όπως ο Τριγάζης αναφέρει) την σχέση της γυναίκας με την ειρήνη από την εποχή της Λυσιστράτης. Οι αστυνομικές δυνάμεις παλεύουν να πάρουν το πανό.

Ο Λαμπράκης το κρατάει αφού ξέφυγε στο μνημείο του Τύμβου ξεφτυλίζοντας ολόκληρο το Παλατιανό καθεστώς. Ξεπροβάλει μόνος του. Ή μάλλον μαζί του. Ο φακός νιώθει την στιγμή και σηκώνεται. Βγαίνει η ιστορική φωτογραφία.

Ένας άνθρωπος αποφασισμένος, θαρραλέος, με το κεφάλι ψηλά, με ισχυρό μέσα του το αίσθημα της αυτοσυντήρησης και της κοινωνικής ευθύνης, μπορεί να προκαλέσει στον κύκλο του, στο σωματείο του, στη γειτονιά του… στη χώρα ολόκληρη μια πρωτόφαντη, πανίσχυρη, ανίκητη αλυσιδωτή αντίδραση της ειρήνης», γραφόταν σε μπροσούρα της ΕΕΔΥΕ τον Μάη του 57…

Γλώσσα μιας πολιτικής που είχε ακόμη μέσα της ποίηση, θυμίζοντας Λαέρτιο, θυμίζοντας στίχους από σπιρίτσουαλ και φυσικά θυμίζοντας καθόλου μα καθόλου τυχαία τον μικρόκοσμο του Χικμέτ: φράξαν τον δρόμο σ’ έναν άνθρωπο/ αλυσοδέσαν έναν άνθρωπο που εβάδιζε… /Ε, το λοιπόν, ό,τι και να είναι τ' άστρα,/εγώ τη γλώσσα μου τους βγάζω./Για μένα, το λοιπόν, το πιο εκπληκτικό,/πιο επιβλητικό, πιο μυστηριακό και πιο μεγάλο/είναι ένας άνθρωπος που τον μποδίζουν να βαδίζει./είναι ένας άνθρωπος που τον αλυσοδένουνε…. (μετάφραση Γ. Ρίτσου…. Τι εποχή!)

Όλο το σύμπαν σπίτι!

Μιλώντας με τον τρόπο του για τις -πολυώνυμες….- αλυσίδες ο Ανθίας θα γράψει στην ρομαντική Αθήνα του ’20, περιγράφοντας μια ζωή όπου η ψυχή θα ’ταν πλατύτερη από τα σαλόνια, όπου η συνείδηση θα ’ταν πλατύτερη από τον τόπο, όπου η αξία θα ’ταν πλατύτερη από το υλικό: «Αλήτη! Απόψε είν' η βραδιά τόσο καλή, τόσο καλή./Μπορείς να πας να κοιμηθείς σ' ένα παγκάκι, αλήτη!/Πλάτυνε η σκέψη τη ζωή τόσο πολύ, τόσο πολύ, που έκανε ο άνθρωπος τη γη κι όλο το σύμπαν: σπίτι» (πηγή Γ. Σαραντάκος)

Εκείνη την ημέρα, στην πορεία για την οποία έχει έρθει από το Λονδίνο, το απαγγέλει και γίνεται ο ήχος της πορείας. Το Think Tank της ανθρωπότητας δεν έχει γραφικοποιήσει ακόμη, ούτε συστηματικά όπως όλες τις τελευταίες δεκαετίες, την έννοια του ήρωα, αυτού που επιμένει κι απεκδύεται το αναμενόμενο που του έχει ετοιμαστεί.

Ο Λαμπράκης αυτό το αναμενόμενο πήγε να το συναντήσει στην σκοτεινή μεταπολεμική Θεσσαλονίκη (τόσο φωτεινή άλλοτε πριν τα Εβραϊκά ερημωθούν και δοθούν στους Μάυ-δες για τα κομμένα κεφάλια ενός έτσι κι αλλιώς βάρβαρου πανταχόθεν εμφυλίου: όση απόσταση χωρίζει τον πόλεμο από την Ειρήνη, άλλη τόση και μεγαλύτερη χωρίζει έναν «κανονικό»;; πόλεμο από έναν εμφύλιο, έγραψε ο Θουκιδίδης μιλώντας για τον εμφύλιο της εποχής του). Και συναντώντας το, στιγματιοσμένος ίσως απ’ ό,τι λέγεται από ένα «Λονδρέζικο χαστούκι» (…), δολοφονημένος από ένα τρίκυκλο που η μια ρόδα του ήταν ένα «σοφά» επιλεγμένο «λαϊκό» παρακράτος, η άλλη παιχνίδια ξένης πρεσβείας και η τρίτη μια αστική τάξη όχι εθνική όπως το ‘παιζε μα κομπραδόρικη, έκανε όλον το σύμπαν σπίτι.

Η συγκίνηση υπήρξε παγκόσμια όταν στις 1.22 τα ξημερώματα στο ΑΧΕΠΑ της Θεσσαλονίκης ο Λαμπράκης, (ο Μέγας Δρυς κατά τον Ρίτσο) ύστερα από μάχη 100 ωρών, «αποχωρεί» από την ζωή και την πολιτική σκηνή του τόπου. Το ίδιο βράδυ, εκεί στα γρασίδια, μπαίνει η σπορά για την ΔΝΛ (Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη).

Άλλοι, εξίσου άξιοι στον ρόλο τους τότε πέρα από ιδεολογικές αναφορές, όπως ο Χρ. Σαρτζετάκης, αλλά και οι δημοσιογράφοι της Αυγής (από μια πάστα που πια σχεδόν δεν υπάρχει) Γ. Βούλτεψης, Γ. Μπέρτσος, και Γ. Ρωμαίος, ξετυλίγουν με κίνδυνο ζωής το νήμα «ενός τροχαίου ατυχήματος». «Σκοτώνεται ποτέ ο ήλιος;» θα γράψει η Διδώ Σωτηρίου και ο καθένας ξέρει ότι με αφορμή τον Λαμπράκη μιλά για τον ανθρώπινο αγώνα: «Και μεις σπαθί τη θέληση μας κάνουμε/κι ολόγυμνο το σέρνουμε απ’ τη θήκη/Η Ειρήνη δε χαρίζεται- κερδίζεται./ Η ειρήνη είναι μια μάχη και μια Νίκη.» (Θ. Πιερίδης)

Ελένη Καρασαββίδου

26 Απριλίου 1986: Τα σχεδιαστικά σφάλματα, σε συνδυασμό με τα ανθρώπινα λάθη, έχουν ως αποτέλεσμα οι σοβιετικοί μηχανικοί να χάσουν τον έλεγχο ενός αντιδραστήρα στις εγκαταστάσεις πυρηνικής ενέργειας του Τσέρνομπιλ.

Μέρος των εγκαταστάσεων λιώνει, πολλοί πεθαίνουν και πολλοί περισσότεροι υποφέρουν. Ο τελικός απολογισμός των θυμάτων δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί.

Όταν κάποιος ακούει «πυρηνική καταστροφή» το μυαλό του δεν πάει στο Three Mile Island, oύτε Windscale, ούτε ακόμα και Χιροσίμα. Συνήθως, η «πυρηνική καταστροφή» φέρνει στο μυαλό το Τσέρνομπιλ.

Ειρωνικά, η καταστροφή που έχει γίνει συνώνυμη με τους κινδύνους της πυρηνικής ενέργειας προκλήθηκε εν μέρει από μια δοκιμή ασφάλειας. Το σύστημα ρύθμισης της ισχύος και το σύστημα ασφάλειας έκτακτης ανάγκης του 4ου αντιδραστήρα στο Τσέρνομπιλ στην Ουκρανία (τότε μέρος της Σοβιετικής Ένωσης) διακόπηκαν για τη δοκιμή στις 25 Απριλίου. Οι περισσότερες από τις ράβδους ελέγχου (τα συστατικά μέρη των αντιδραστήρων που σταματούν την πυρηνική διάσπαση από το να ξεφύγει εκτός ελέγχου) αποσύρθηκαν από τον πυρήνα του αντιδραστήρα, ενώ οι μηχανικοί επέτρεψαν να λειτουργήσει μόλις στο 7 % της ισχύος του.

Στις 1:23 π.μ. στις 26 Απριλίου, στον τέταρτο αντιδραστήρα σημειώθηκε μια τεράστια έκκληση ενέργειας, ή μια ξαφνική άνοδο στο επίπεδο ισχύος. Αυτό με τη σειρά του προκάλεσε μια έκρηξη ατμού, και το υδρογόνο ξέφυγε στην εξωτερική ατμόσφαιρα. Η ανάμιξή του με το οξυγόνο προκάλεσε μια χημική έκρηξη. Αυτή η δεύτερη έκρηξη διέλυσε τη στέγη του αντιδραστήρα, αφήνοντας εκτεθειμένο το ραδιενεργό πυρήνα του. Επιπλέον, από τη έκρηξη εκτινάχθηκε ένα τεράστιο ποσό ιδιαίτερα ραδιενεργών μοριακών και αεριωδών συντριμμιών στην ατμόσφαιρα - η πλειοψηφία της οποίας κατευθύνθηκε προς τη Λευκορωσία (επίσης μέρος της τότε ΕΣΣΔ).

Η προσπάθεια να περιοριστεί η πυρκαγιά που προκλήθηκε και ο καθαρισμός ήταν τραγική και καλά καταγεγραμμένη. Οι πυροσβέστες όρμηξαν στη σκηνή για να σβήσουν τις φλόγες, εκθέτοντας τους εαυτούς τους στα θανάσιμα επίπεδα ακτινοβολίας. Η πυρκαγιά σβήστηκε τελικά στις 6:35 π.μ. το επόμενο πρωί, αλλά ο ραδιενεργός πυρήνας του αντιδραστήρα παρέμεινε εκτεθειμένος. Οι σοβιετικοί μηχανικοί επιχείρησαν για να βρούν μια λύση.

Οι εργαζόμενοι με βαριά προστατευτικά κοστούμια φτυάρισαν τα ραδιενεργά συντρίμμια σε ότι παρέμεινε από τον αντιδραστήρα. Το πλήρωμα καθαρισμού μπορούσε να μείνει στις στέγες των περιβαλλόντων κτιρίων για το πολύ 40 δευτερόλεπτα, επειδή τα επίπεδα ακτινοβολίας ήταν τόσο υψηλά. Στη συνέχεια, ελικόπτερα έριξαν περίπου 5.000 μετρικούς τόνους άμμου, μολυβιού και βορικού οξέος στον αντιδραστήρα. Αλλά αυτό δεν αρκούσε για τον περιορισμό της ραδιενέργειας.

Εν τέλει, οι μηχανικοί αποφάσισαν να ρίξουν 20.000 τόνους μπετόν και μολυβιού στον αντιδραστήρα, τον Δεκέμβριο του 1986. Η τσιμεντένια σαρκοφάγος εξακολουθεί να υπάρχει εκεί μέχρι σήμερα, αλλά τίθενται ερωτήματα για τη σταθερότητα και την διάρκεια ζωής της. Το ραδιενεργό σύννεφο από την καταστροφή του 4ου αντιδραστήρα παρασύρθηκε προς την Ουκρανία, τη Λευκορωσία και τη Ρωσία.

Ως συνέπεια, περισσότεροι από 300.000 άνθρωποι εκκενώθηκαν από μια ζώνη κατά προσέγγιση 18 μιλίων. Πενήντα χιλιάδες άνθρωποι εκκενώθηκαν ακριβώς από την κωμόπολη Pripyat, μετατρέποντας την σε εγκαταλειμμένη πόλη, ουσιαστικά μέσα σε μια μόλις νύχτα. Ο απολογισμών των θυμάτων από την καταστροφή του Τσέρνομπιλ δεν είναι καλά τεκμηριωμένος. Επίσημα, υπήρξαν 56 μοιραία περιστατικά, κυρίως από δηλητηρίαση λόγω ακτινοβολίας αμέσως μετά από το γεγονός.

Εντούτοις, η κάλυψη του γεγονότος από τις σοβιετικές αρχές έχει προκαλέσει πολλές εικασίες για τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα του γεγονότος. Οι αυξήσεις των καρκίνων και των γενετικών παραμορφώσεων έχουν αποδοθεί στην καταστροφή του Τσέρνομπιλ αλλά δεν έχουν τεκμηριωθεί ποτέ επιστημονικά.

Λόγω των ενεργειακών απαιτήσεων, οι εγκαταστάσεις του Τσέρνομπιλ, οι τρεις εναπομείναντες αντιδραστήρες λειτούργησαν για περισσότερο από 14 έτη έως ότου απενεργοποιήθηκαν το Δεκέμβριο του 2000. Οι εγκαταστάσεις σχεδιάζεται να διαλυθούν και να απομακρυνθούν τα ίχνη τους μέχρι το έτος 2065.

Η διώρυγα της Κορίνθου που ενώνει τον Σαρωνικό με τον Κορινθιακό κόλπο λίγο ανατολικότερα από την πόλη της Κορίνθου είναι ένα έργο που μετά από αιώνες προσπαθειών κατάφερε να ολοκληρώσει η "Εταιρεία της Διώρυγας της Κορίνθου" και η εργοληπτική εταιρεία του Α. Μάτσα.

Κατασκευάστηκε την περίοδο 1800-1893 και τα εγκαίνια της πραγματοποιήθηκαν στις 25 Ιουλίου του 1893 από το βασιλιά Γεώργιο Α'.

Στα αρχαία χρόνια η μεταφορά από τη μία ακτή στην άλλη πραγματοποιούνταν με τον Δίολκο, έργο του τυράννου Περίανδρου προκειμένου να αποφεύγεται ο περίπλους της Πελοποννήσου. Ο Δίολκος ήταν μακρύς πλακόστρωτος διάδρομος 6 χιλιομέτρων που πάνω του τοποθετούνταν ξύλα πάνω στα οποία γλιστρούσαν τα πλοία αλειμμένα με λίπος. Το 602 π.Χ ο Περίανδρος επιχείρησε να κατασκευάσει διώρυγα στον Ισθμό της Κορίνθου χωρίς να τα καταφέρει.

Στα ρωμαικά χρόνια ο Ιούλιος Καίσαρ το 44 π.Χ. και ο Καλιγούλας το 37 π.Χ. έκαναν σχέδια για τη διάνοιξη διώρυγας που όμως δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ για πολιτικούς και στρατιωτικούς λόγους. Το 66 μ.Χ ο Νέρων βασίστηκε στα σχέδια αυτά για να ξεκινήσει το 67μ.Χ. εργασίες και από τις δυο άκρες (Κορινθιακό – Σαρωνικό) προκειμένου να κατασκευάσει τη διώρυγα. Χρησιμοποιήθηκαν χιλιάδες εργάτες, ο θάνατος όμως του Νέρωνα δεν επέτρεψε την ολοκλήρωση του έργου.

Με τη διάνοιξη της διώρυγας ασχολήθηκαν επίσης ο Ηρώδης ο Αττικός καθώς και οι Ενετοί χωρίς όμως να πετύχουν την κατασκευή.

Στα νεώτερα χρόνια η διάνοιξη της διώρυγας ξεκίνησε,το 1882 με μελέτη του Ούγγρου αρχιμηχανικού B. Gerfer της διώρυγας Φραγκίσκου στην Ουγγαρία, και έλεγχο του Daujats, αρχιμηχανικού της διώρυγας του Σουέζ.

Το έργο διακόπηκε το 1890 καθώς η εταιρεία εξάντλησε όλα τα κεφάλαιά της.

Το έργο συνέχισε και ολοκληρωσε η Ελληνική εταιρεία "Εταιρεία της Διώρυγας της Κορίνθου" υπό τον Α. Συγγρό η οποία ανέθεσε τις εργασίες στην εργοληπτική εταιρεία του Α. Μάτσα. Στο έργο συμμετείχε και ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης που υπήρξε πρωθυπουργός της Ελλάδας. Στις 25 Ιουλίου του 1893 ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄εγκαινίασε την διώρυγα της Κορίνθου.

Ο «άθλος» ολοκληρώθηκε μετά από 11 χρόνια με την εργασία 2.500 εργατών και τη χρήση των τελειότερων μηχανημάτων της εποχής.Η διώρυγα της Κορίνθου που έχει μήκος 6.346 μ, πλάτος πυθμένα 21μ και βάθος 7,50 έως 8 μέτρα εξυπηρετεί 12.000 πλοία όλων των εθνικοτήτων ετησίως.

Στις 16 Απριλίου του 1834, ξεκίνησε η δίκη του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και του Δημήτριου Πλαπούτα με την κατηγορία της συνωμοσίας εναντίον του βασιλιά Όθωνα. Δεν ήταν όμως η πρώτη φορά που φυλακίστηκε.

Στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, μετά από ένοπλες συγκρούσεις, ο ίδιος και ο γιος του είχαν συλληφθεί και φυλακιστεί στο Ναύπλιο.

Αν και πρωτοστάτησε στα γεγονότα για την εκλογή του Όθωνα, με την έλευση του τελευταίου το 1832, ο Κολοκοτρώνης έγινε στόχος συκοφαντιών εκ μέρους των πολιτικών του αντιπάλων κυρίως του Ι. Κωλέττη. Συν τοις άλλοις, η βαυαρική αντιβασιλεία (ο Όθων ήταν ακόμη ανήλικος) δυσανασχετούσε έντονα εξαιτίας της φιλοκαποδιστριακής και φιλορωσικής του τοποθέτησης.

Ο Κολοκοτρώνης ήταν κατά τη δεκαετία του 1830 μία από τις ηγετικές φυσιογνωμίες του ρωσόφιλου κομματικού σχηματισμού. Κατηγορήθηκε για εσχάτη προδοσία και συνελήφθη στις 6 Σεπτεμβρίου 1833 μαζί με τον Πλαπούτα, τον Τζαβέλα, τον Νικηταρά και άλλους στρατιωτικούς με την κατηγορία ότι ετοίμαζαν συνωμοσία για την ανατροπή του ανήλικου βασιλιά Όθωνα. Ο Κολοκοτρώνης φυλακίσθηκε στο Παλαμήδι σε ηλικία 63 ετών. Λίγο αργότερα η ποινή του μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη.

Τον Μάιο του 1835 μετά την ενηλικίωση του Όθωνα έλαβε χάρη και αποφυλακίσθηκε. Επίσης, ονομάστηκε στρατηγός και έλαβε το αξίωμα του Συμβούλου της Επικρατείας. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, γεννημένος το 1770, υπήρξε ο σημαντικότερος Πελοποννήσιος στρατιωτικός αρχηγός κατά της διάρκεια της Επανάστασης. Ήταν γόνος της μεγάλης οικογένειας κλεφτών, των περίφημων Κολοκοτρωναίων.

Το 1807 συμμετείχε στην άμυνα της Λευκάδας που οργανώθηκε από τον Ιωάννη Καποδίστρια, πρόσωπο που αργότερα στήριξε ως πρώτο κυβερνήτη της Ελλάδας. Το 1818 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία που είχε ξεκινήσει να προετοιμάζει την Επανάσταση στην Πελοπόννησο. Στη συνέχεια πρωταγωνίστησε σε πολλές στρατιωτικές επιχειρήσεις του αγώνα, ενώ ως το τέλος της Επανάστασης ο Κολοκοτρώνης συνέχισε να διαδραματίζει ενεργό ρόλο στα στρατιωτικά και πολιτικά πράγματα της εποχής.

Στα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Κολοκοτρώνης υπαγόρευσε στον Γεώργιο Τερτσέτη τα Απομνημονεύματά του, που κυκλοφόρησαν το 1851 με τον τίτλο «Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής από τα 1770 έως τα 1836». Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης πέθανε μια νύχτα του 1843 από αποπληξία.

Στίς 18 Απριλίου του 1932 η ελληνική κυβέρνηση υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο αποφασίζει να κηρύξει προσωρινό χρεοστάσιο, δηλαδή αναστολή εξυπηρέτησης των εξωτερικών της δανείων.

Η αναστολή αποπληρωμής του ελληνικού εξωτερικού χρέους ξεκινάει από την 1η Μαΐου του ίδιου χρόνου. Με αυτό τον τρόπο επισημοποιήθηκε ουσιαστικά η πτώχευση. Η χώρα αποσυνδέει τη δραχμή από το χρυσό και το εθνικό νόμισμα στρέφεται στις κυμαινόμενες ισοτιμίες.

Η κρίση του 1932 πυροδοτήθηκε από το μεγάλο κραχ του 1929 και την τεράστια πτώση των τιμών στην παγκόσμια οικονομία. Μολονότι η επίδραση του στην Ελλάδα δεν ήταν τόσο δυσμενής όσο σε κάποιες γειτονικές της χώρες, η οικονομία της αποδείχτηκε ευάλωτη, καθώς ήταν εξαρτημένη σε μεγάλο βαθμό από τις εξαγωγές προϊόντων «πολυτελείας», όπως ο καπνός, το ελαιόλαδο και οι σταφίδες αλλά και από το εφοπλιστικό και μεταναστευτικό συνάλλαγμα.

Η προσπάθεια της κυβέρνησης να αποτρέψει την κρίση εξάντλησαν τα αποθέματά της σε χρυσό και συνάλλαγμα. Έτσι, αναγκαστικά αποφασίστηκε η αναστολή της μετατρεψιμότητας του νομίσματος και η αναστολή της εξυπηρέτησης των εξωτερικών δανείων. Συγκεκριμένα:

Η εξυπηρέτηση του εξωτερικού χρέους (δημόσιου και ιδιωτικού) είχε φτάσει το 1932 να απορροφά το 81,08% των ελληνικών συναλλαγματικών εισπράξεων. Για το λόγο αυτό η ελληνική κυβέρνηση προσέφυγε στην Κοινωνία των Εθνών (ΚΤΕ) και ζήτησε από τη Διεθνή Οικονομική Επιτροπή (Δ.O.E.) στην Ελλάδα πενταετή αναστολή των χρεολυσίων σε ξένο νόμισμα δανείων και τη σύναψη νέου δανείου 50.000.000 δολαρίων. Το συμβούλιο της Κ.Τ.Ε. στη συνεδρίαση στις 11 Απριλίου 1932 αποφάσισε την αναστολή της καταβολής των χρεολυσίων για ένα μόνο χρόνο και παρέπεμψε την Ελλάδα σε απευθείας συζήτηση με τους ομολογιούχους.

Στην προσπάθειά της να αναστείλει την πληρωμή των χρεολυσίων η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε με νόμο η καταβολή των τοκομεριδίων να μειωθεί κατά 25% από την 1η Απριλίου 1932. Στις 25 Απριλίου 1932 κατατέθηκε στη Βουλή νομοσχέδιο «περί αναστολής της υποχρεώσεως της Τραπέζης της Ελλάδος προς εξαργύρωσιν των τραπεζικών γραμματίων αυτής και ρυθμίσεως της αγοράς και πωλήσεως συναλλάγματος». Το νομοσχέδιο ψηφίστηκε από τη Βουλή και τη Γερουσία και έγινε ο νόμος 5422 της 26/4/1932, διά του οποίου η δραχμή επανερχόταν σε καθεστώς αναγκαστικής κυκλοφορίας και απαγορευόταν η ελεύθερη αγορά συναλλάγματος.

Στην αγόρευσή του ο υπουργός Οικονομικών Βαρβαρέσος δήλωσε: «Σήμερον ευρίσκομαι ομολογώ εις εξαιρετικά δυσάρεστον θέσιν εισηγούμενος ενώπιον υμών την εγκατάλειψιν...του χρυσού κανόνος, του χρυσού συναλλάγματος. Όπως υπηνίχθη ο πρόεδρος της Κυβερνήσεως, δεν πρόκειται περί μέτρου το οποίον απορρέει εξ ελευθέρας κρίσεως της κυβερνήσεως...είναι μέτρον επιβληθέν εκ καταστάσεως ανάγκης αναποτρέπτου». Στη συνέχεια κηρύχθηκε προσωρινό χρεοστάσιο και για τους τόκους των εξωτερικών δανείων από την 1η Μαΐου 1932.

Στην Ελλάδα μετά την πτώχευση του 1932 ξεκινά μια περίοδος ισχυρού κρατικού παρεμβατισμού στον οικονομικό τομέα και ιδιαίτερα στις εξωτερικές συναλλαγές. Ξεκινά, επίσης, μια πολιτική προστατευτισμού με σκοπό την αυτάρκεια της χώρας επιβάλλοντας δασμούς στα εισαγόμενα προϊόντα και ενισχύοντας την εσωτερική αγορά. Μπαίνει επίσης στο χώρο της κλειστής οικονομίας. Συγκεκριμένα, οι συναλλαγές δεν γίνονται πλέον με βάση το συνάλλαγμα αλλά με βάση διακρατικές συμφωνίες ενώ τα προς ανταλλαγή προϊόντα κοστολογούνται και ισοσκελίζεται η αξία των εισαγωγών με την αξία των εξαγωγών.

Αυτό είχε, εκτός από αρνητικές, και θετικές συνέπειες αφού μέχρι τότε οι συναλλαγές με το εξωτερικό ήταν ελλειμματικές από τη στιγμή που οι εισαγωγές ήταν περισσότερες από τις εξαγωγές. Από το 1933 εξάλλου άρχισε ένα ρεύμα επιστροφής κεφαλαίων από το εξωτερικό λόγω υψηλών ελληνικών επιτοκίων. Αυξήθηκε έτσι και το σε χρυσό αποθεματικό του εκδοτικού πιστωτικού ιδρύματος, της Tράπεζας της Eλλάδος, από 7,6 εκατομμύρια δολάρια το 1932 σε 44,7 εκατομμύρια το 1934. Η αύξηση αυτή είχε ανάλογο αποτέλεσμα στη νομισματική κυκλοφορία.

Όμως η κατανομή του νέου «πλούτου», που προέκυπτε από την πολιτική της αυτάρκειας, δημιουργούσε έντονες κοινωνικές αντιπαλότητες. Η μόνιμη κρίση που έπληττε τα μεγάλα εξαγωγικά λιμάνια σε αντίθεση με την ξαφνική ευημερία αγροτικών περιοχών, η άνοδος των κερδών των βιομηχανιών σε αντίθεση με τα χαμηλά ημερομίσθια ήταν μερικά από τα σημεία τριβής που η κυβέρνηση του Λαϊκού Κόμματος (υπό του Παναγή Τσαλδάρη ανήλθε στην εξουσία το 1933) έπρεπε να αντιμετωπίσει.

Όμως και τα δύο μεγάλα κόμματα (Λαϊκό Κόμμα και Κόμμα Φιλελευθέρων) πίστευαν μάλλον στην ενίσχυση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας παρά στην άσκηση κοινωνικής πολιτικής και στο σχεδιασμό της οικονομίας. Η αδυναμία της κυβέρνησης Τσαλδάρη να αναλάβει μια περισσότερο δραστήρια διαχείριση της οικονομίας ενίσχυσε την κοινωνική αναταραχή και οδήγησε στην εκπνοή της οικονομικής ανάκαμψης. Οι επιπτώσεις της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης στα ευρωπαϊκά κράτη ήταν δυστυχώς η ανάδειξη ολοκληρωτικών καθεστώτων, φασιστικών και δικτατορικών.

Η Ελλάδα δεν ξέφυγε από τον κανόνα, και το 1936 με την ανοχή του παλατιού αρχίζει η δικτατορία του Ι. Μεταξά.