Το Μεγαλύτερο τούνελ στον κόσμο

Κάτω από τη φαινομενική κατάλευκη ηρεμία των Αλπεων, δύο γιγάντειες «μετροποντικίνες», η Χάιντι και η Σίσι, διανοίγουν πυρετωδώς το μεγαλύτερο τούνελ που έχει γίνει ποτέ. Οταν παραδοθεί στην κυκλοφορία, το 2015, το Τούνελ της Βάσης του Σαν Γκοτάρντο θα έχει συνολικό μήκος 57 χλμ. και θα μειώσει τη διαδρομή Ζυρίχη - Μιλάνο κατά μία ώρα, φέρνοντας έτσι κοντύτερα τη Βόρεια με τη Νότια Ευρώπη

Στις αρχές του μήνα η ελβετική εταιρεία Alptransit ανακοίνωσε ότι η κατασκευή του μεγαλύτερου σιδηροδρομικού τούνελ στον πλανήτη συνεχίζεται σε άκρως ικανοποιητικό ρυθμό, έχοντας ξεπεράσει το 60% του έργου. Σύμφωνα με την ανακοίνωση, τα συνεργεία έχουν ολοκληρώσει την εκσκαφή των 92,3 από τα 153,5 χιλιόμετρα που απαρτίζουν συνολικά το τούνελ με όλες τις βοηθητικές σήραγγες και εγκαταστάσεις του. H στιγμή που το εντυπωσιακό έργο θα παραδοθεί στην κυκλοφορία αργεί ­ είναι προγραμματισμένη για το τέλος του 2015. Οπως όμως δηλώνουν οι κατασκευαστές του, όλα βαίνουν καλώς και σύμφωνα με το πρόγραμμα ­ με ελβετική ακρίβεια. Το Πέρασμα του Σαν Γκοτάρντο βρίσκεται στον ομώνυμο ορεινό όγκο (οι γαλλόφωνοι Ελβετοί τον αποκαλούν Σεν-Γκοτάρ και οι γερμανόφωνοι Ζανκτ Γκόταρντ ή Ζανκτ Γκόντεχαρντ) ο οποίος αποτελεί το φυσικό όριο ανάμεσα στο βόρειο και στο νότιο τμήμα των Αλπεων.

Γνωστό από την αρχαιότητα, το Πέρασμα είναι σήμερα μία από τις σημαντικότερες ­ αν όχι η σημαντικότερη ­ δίοδος κυκλοφορίας ανάμεσα στη Βόρεια και στη Νότια Ευρώπη. Από αυτό περνάει ο πιο γρήγορος δρόμος που ενώνει τη Ζυρίχη με το Μιλάνο, το Αμβούργο με τη Σικελία. Οι δύο μοναδικές οδοί που υπάρχουν αυτή τη στιγμή είναι ένα σιδηροδρομικό τούνελ που κατασκευάστηκε το 1880 και ένα τούνελ ταχείας κυκλοφορίας αυτοκινήτων μήκους 17 χιλιομέτρων (το δεύτερο μεγαλύτερο στον πλανήτη) που ολοκληρώθηκε το 1980. H Ελβετία έχει μακρά παράδοση στην κατασκευή σηράγγων. H ορεινή χώρα είναι σκαμμένη με ένα δίκτυο από περίπου 900 τούνελ που διευκολύνουν την επικοινωνία τόσο στο εσωτερικό της όσο και με τον έξω κόσμο. Το παλιό τούνελ του Σαν Γκοτάρντο, όταν είχε κατασκευαστεί πριν από 120 και πλέον χρόνια, ήταν το μεγαλύτερο στον κόσμο.

Οι ελβετικές αρχές σκοπεύουν τώρα να ανακτήσουν αυτά τα πρωτεία ανοίγοντας ένα νέο τούνελ χαμηλότερα, στη βάση του τεράστιου βουνού. Ο λόγος δεν είναι βέβαια η φιλοδοξία του ρεκόρ. Το υπεραιωνόβιο σιδηροδρομικό τούνελ, σε υψόμετρο 1.100 μέτρων, δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τις σύγχρονες απαιτήσεις. Για να το περάσουν, τα τρένα πρέπει να «σπρώχνονται» από μία ή και δύο επιπλέον μηχανές και δεν μπορούν να ξεπερνούν το βάρος των δύο τόνων. Ως αποτέλεσμα η μεταφορά του κύριου όγκου των εμπορευμάτων μεταξύ Βορρά και Νότου γίνεται από τεράστια φορτηγά τα οποία επιβαρύνουν υπερβολικά τον αυτοκινητόδρομο, τον καθαρό αέρα των Αλπεων και το περιβάλλον.

Το καινούργιο τούνελ ή Τούνελ της Βάσης του Σαν Γκοτάρντο κατασκευάζεται σε υψόμετρο κατά 600 μέτρα χαμηλότερο από το ήδη υπάρχον και εκτός του ότι θα επιτρέπει τη δίοδο σε φορτηγά τρένα μέχρι και 4.000 τόνων και σε επιβατικά τρένα μεγάλης ταχύτητας θα λύσει επίσης το πρόβλημα της κακοκαιρίας και των χιονοστιβάδων που συχνά διακόπτουν την κυκλοφορία στο ύψος του Περάσματος τον χειμώνα. Το συνολικό του κόστος εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε 4,5 δισ. ευρώ. Θα καλύπτει απόσταση 57 χιλιομέτρων, ενώνοντας το Ερτσφελντ, του καντονιού Ούρι, με το Μπόντιο του καντονιού του Τιτσίνο και μειώνοντας τη διάρκεια της διαδρομής Ζυρίχη - Μιλάνο κατά μία ώρα. H Alptransit, θυγατρική των Ελβετικών Σιδηροδρόμων η οποία έχει αναλάβει την κατασκευή του νέου τούνελ, κάλεσε προς βοήθεια για την επίτευξη του δύσκολου έργου ειδικούς από όλον τον κόσμο.

Οι πανίσχυρες μηχανές διάνοιξης σηράγγων, η Χάιντι και η Σίσι, προέρχονται από τη Γερμανία, ενώ ανθρακωρύχοι από πολλές χώρες έχουν προσφέρει τη συμβολή τους, με σημαντικότερη αυτή των ανθρακωρύχων της Νότιας Αφρικής, οι οποίοι «δυναμιτίζουν» τα μαλακά πετρώματα στο εσωτερικό του βουνού. H χάραξη της διαδρομής ανατέθηκε ωστόσο αποκλειστικά σε ελβετούς ειδικούς, έμπειρους γνώστες της μορφολογίας του εδάφους και του υπεδάφους της περιοχής. Για να αποφεύγονται τα ωστικά κύματα από τη διασταύρωση των αμαξοστοιχιών (οι οποίες υπολογίζεται ότι θα τρέχουν με 250 χιλιόμετρα την ώρα) το τούνελ θα διαθέτει δύο σήραγγες, μία για κάθε κατεύθυνση. Αυτές θα επικοινωνούν μεταξύ τους με μια κάθετη στοά ανά 325 μέτρα περίπου, ώστε να προσφέρονται έξοδοι διαφυγής σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.

Εξαιτίας της μορφολογίας που παρουσιάζει το υπέδαφος, η διαδρομή που θα ακολουθούν οι σήραγγες δεν θα είναι ευθεία: θα έχει περίπου το σχήμα ενός S, με ορισμένους μικρότερους κυματισμούς. H διάνοιξη των σηράγγων και των βοηθητικών στοών έχει ξεκινήσει από πέντε σημεία ταυτοχρόνως. Εκτός από τα δύο άκρα του τούνελ, στο Ερστφελντ στη βόρεια πλευρά του βουνού και στο Γκόντιο στη νότια, «ενδιάμεσες συνδέσεις», δηλαδή επιπλέον προσβάσεις προς τις σήραγγες, ανοίγονται και στο Φάιντο του Τιτσίνο, στο Σεντρούν του Γκριζόν και στο Αμστεγκ του Ούρι. Ήδη στο Σεντρούν έχουν διανοιχθεί δύο φρέατα βάθους 800 μέτρων που φθάνουν ως το τούνελ. Εδώ αρχικά είχε προγραμματιστεί να κατασκευαστεί ένας υπέργειος σταθμός, ο οποίος θα συνέδεε το τούνελ με το τοπικό σιδηροδρομικό δίκτυο. Τελικώς ο σταθμός θα παραμείνει υπόγειος, οι επιβάτες όμως θα μπορούν να ανεβαίνουν με ανελκυστήρες στο Σεντρούν από όπου θα υπάρχει σύνδεση με λεωφορεία.

Οσο οι μηχανές διάνοιξης προχωρούν, οι ειδικοί επιβεβαιώνουν τη σύσταση του υπεδάφους και αναλόγως χαράσσουν την πορεία της διαδρομής ώστε να αποφύγουν τα «δύσκολα» από γεωλογικής απόψεως σημεία. Οι γεωλόγοι φοβούνταν ιδιαίτερα τα κοιτάσματα του μαλακού δολομίτη, ο οποίος έχει σύσταση σαν αυτή της ζάχαρης και «τρίβεται» ανάμεσα στα χέρια, τελικώς όμως αυτά σταματούν πιο ψηλά από το επίπεδο όπου κατασκευάζεται το τούνελ. Συνάντησαν ωστόσο μια ιδιαίτερα προβληματική περιοχή με μαλακά πετρώματα ­ τα οποία είναι επικίνδυνο να εκσκαφτούν με τις μηχανές διάνοιξης ­ στον ορεινό όγκο του Τάβετσερ, κάτω από το χιονοδρομικό κέντρο του Σεμπρούν. Εδώ ανέλαβε δράση μια εταιρεία κατασκευής χρυσωρυχείων από τη Νότια Αφρική: οι εργάτες της άνοιξαν δύο φρέατα από την επιφάνεια ως το σημείο του τούνελ και ανοίγουν τις διώρυγες χρησιμοποιώντας δυναμίτη και, στα πολύ επικίνδυνα σημεία, αξίνες.

Παρ' ότι, όπως ανακοίνωσε η εταιρεία, όλα βαίνουν καλώς μέχρι στιγμής, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει από τώρα ποιες θα είναι οι μελλοντικές συνέπειες της κατασκευής του τούνελ και της ανθρώπινης παρέμβασης στο εσωτερικό του ορεινού όγκου από τον οποίο πηγάζουν δύο από τους μεγαλύτερους ποταμούς της Ευρώπης, ο Ρήνος και ο Ροδανός. H Υδρολογική και Γεωλογική Υπηρεσία της Ελβετίας παρακολουθεί για τον λόγο αυτό προσεκτικά τις εργασίες, ώστε να προλάβει ενδεχόμενες καταστρεπτικές συνέπειες.