Άρση του casus belli υπό προϋποθέσεις

Την ταυτόχρονη άρση του τουρκικού casus belli αναφορικά με το ενδεχόμενο επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 μίλια και την αλλαγή της απόφασης του ελληνικού Κοινοβουλίου, που δίνει στην Αθήνα το σχετικό δικαίωμα, προτείνει ο Ιμπραΐμ Καλίν, σύμβουλος του Τούρκου πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή».

«Πρώτα απ' όλα δεν χρησιμοποιούμε ποτέ τον όρο ‘casus belli’ για τις διμερείς μας σχέσεις ή για τα προβλήματα του Αιγαίου. Ήταν μια συγκεκριμένη αντίδραση, τον Ιούνιο του 1995, σε μια συγκεκριμένη απόφαση του ελληνικού Κοινοβουλίου... έναν νόμο ο οποίος έλεγε ότι το Κοινοβούλιο έχει δικαίωμα να επεκτείνει τα χωρικά ύδατα στο Αιγαίο στα 12 μίλια. Το τουρκικό Κοινοβούλιο απάντησε σ' αυτήν την απόφαση του ελληνικού Κοινοβουλίου. Τίποτα περισσότερο. Αυτό που προτείνουμε σήμερα είναι να αποσύρουμε ταυτόχρονα και τις δύο αποφάσεις και να αφήσουμε τη ρύθμιση του ζητήματος στη συνολική διευθέτηση των ελληνοτουρκικών προβλημάτων».

Ο σύμβουλος του Τούρκου πρωθυπουργού ρωτήθηκε αν θεωρεί ότι είναι δίκαιη μία ανταλλαγή όπου η Ελλάδα θα μπορούσε να παραιτηθεί από αυτό της το δικαίωμα με αντάλλαγμα η Τουρκία να παραιτηθεί από μία απειλή.

«Είναι δίκαιη, γιατί το ουσιαστικό ζήτημα, αν διευρύνουμε τον ορίζοντα του προβληματισμού μας, είναι πώς θα μοιραστούμε το Αιγαίο, την ανατολική Μεσόγειο, και να δούμε όλα τα άλλα ζητήματα -εμπόριο, μετανάστευση, πάλη κατά της τρομοκρατίας κ.λπ.- ως μέρος μιας συνολικής διευθέτησης».

Επιπλέον, στη συνέντευξή του ο κ. Καλίν εκθειάζει τη «διεθνιστική» πολιτική του Γιώργου Παπανδρέου, που, όπως αναφέρει, δεν έχει απορροφηθεί από τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας, και εκφράζει αισιοδοξία για την προοπτική παράλληλης μείωσης των στρατιωτικών εξοπλισμών στις δύο χώρες.

Σε άλλο σημείο της συνέντευξης ο κ. Καλίν τονίζει ότι η ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει «στρατηγικός στόχος» για την Άγκυρα, ενώ αφήνει σαφώς να εννοηθεί πως τα λιμάνια και τα αεροδρόμια της χώρας του δεν πρόκειται να ανοίξουν για την Κυπριακή Δημοκρατία εάν δεν υπάρξει συνολική διευθέτηση του Κυπριακού.

Πέντε παραβιάσεις τουρκικών αεροσκαφών 

Σχηματισμός τουρκικών μαχητικών αποτελούμενος συνολικά από οκτώ αεροσκάφη - τα τέσσερα οπλισμένα - προκάλεσαν την Παρασκευή στο κεντρικό Αιγαίο μία παράβαση και πέντε παραβιάσεις.
Όλα τα αεροσκάφη αναγνωρίστηκαν και αναχαιτίστηκαν σύμφωνα με τους διεθνείς κανόνες, κατά πάγια τακτική.

Casus Belli

Με αυτό τον φρασεολογικό όρο αποδίδεται στην ελληνική ο διπλωματικός διεθνής όρος Casus belli (κάζους μπέλι).

Η φράση αυτή που εξακολουθεί να χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα, εκ της λατινικής γραμματείας (Ρωμαϊκό δίκαιο) προερχόμενη, λέγεται επί παντός "γεγονότος" (συμβάντος) δυνάμενου να προκαλέσει πολεμική εμπλοκή μεταξύ δύο κρατών ή συνασπισμού κρατών έναντι τρίτου ή άλλου συνασπισμού. Όπως, σε περιπτώσεις προσβολής Ηγεμόνων ή άλλων Αρχηγών κρατών, διπλωματικών αντιπροσώπων, ή σε αιφνίδια κατάληψη ξένου εδάφους ή προσβολής άλλων κυριαρχικών δικαιωμάτων κ.λπ.

Λόγῳ δε της σοβαρότητας του όρου αυτού απαραίτητη κρίνεται η σχετική διακοίνωση («νόταμ») που θα πρέπει όμως να έχει προηγηθεί και επίσημα να έχει γνωστοποιηθεί η απαίτηση του προσβάλλοντος. Έτσι με τον όρο αυτό, που δεν αποτελεί ιδιαίτερο διπλωματικό έγγραφο, χαρακτηρίζεται συγκεκριμένη πράξη ως «απειλή».

Πολλές φορές όμως συμβαίνει αυτός ο όρος να χρησιμοποιείται μεν, χωρίς όμως νομική υπόσταση (κατά το προσβαλλόμενο κράτος), όπου και αναζητείται τότε είτε με συνομιλίες εξεύρεση λύσης, είτε σε αντίθετη περίπτωση με διαιτησία από Διεθνείς οργανισμούς.

(Σημείωση: Η προσφυγή σε διεθνή διαιτησία γίνεται με τη προϋπόθεση ότι και τα δύο μέρη συναποδέχονται προηγουμένως την νομιμότητα και αρμοδιότητα του διεθνή οργανισμού επί του προκειμένου, με φανερό τον κίνδυνο να δοθεί λύση επί διεθνών δρώμενων και όχι επί της μεμονωμένης περίπτωσης που θα μπορούσε έτσι ν΄ αποτελέσει (κακό;) προηγούμενο (προδικασμένο) για άλλες παρόμοιες διακρατικές διαφορές.)

Η άρση του διπλωματικού αυτού όρου γίνεται εκτός των παραπάνω, ανάλογα της περίπτωσης, είτε καταβάλλοντας αποζημίωση παθόντων και επαναφορά σε πρότερη κατάσταση, είτε με παραίτηση επί της αιτίας, είτε τελικά με απόρριψη του όρου από το προσβαλλόμενο μέρος με δεδομένο τον κίνδυνο της άμεσης έναρξης των εχθροπραξιών. Υπάρχει όμως και περίπτωση υπαναχώρησης από τον ίδιο τον προσβάλλοντα (κράτος) για διάφορους άλλους, όμως τότε, λόγους.

Σημείωση: Επειδή στην ελληνική γραμματεία υφίστανται δύο διαφορετικοί όροι "Αιτία πολέμου" και "Αφορμή πολέμου" πολλοί διεθνολόγοι χρησιμοποιούν τον μοναδικό λατινικό όρο Casus Belli και για τους δύο αυτούς όρους. Οι περισσότεροι όμως συμφωνούν ότι ο λατινικός αυτός όρος αφορά χαρακτηρισμό "πράξης τετελεσμένης" επί συγκεκριμένων περιπτώσεων που εγείρουν πολεμική σύρραξη. Συνεπώς ο λατινικός όρος αποδίδεται στην ελληνική ορθότερα ως "Αφορμή πολέμου" (επί συμβάντος) και όχι ως "Αιτία πολέμου" που μπορεί να υφίσταται αλλά να αδρανεί. Βεβαίως στις γενικευμένες πράξεις εκείνες που αναφέρονται ως παραδείγματα (προσβολές προσώπων κλπ) δεν υφίσταται ο όρος "Αιτία πολέμου" αλλά μόνο ο όρος (που εγκυμονείται) "Αφορμή πολέμου".

Ανεξάρτητα των παραπάνω η χρήση του όρου αυτού ως δημώδη έκφραση συνηθίζεται να λέγεται, αλλά περισσότερο ειρωνικά, σε μεταξύ ιδιωτών διαφορές, στερούμενη βεβαίως τότε και της όποιας σοβαρότητας.