Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας

Με στόχο την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης σχετικά με τις ψυχικές ασθένειες, η 10η Οκτωβρίου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας. Οι ψυχικές διαταραχές αναδεικνύονται σήμερα σε μια παγκόσμια «επιδημία», ενώ αξιοπρόσεκτο είναι και το γεγονός πως η οικονομική κρίση έχει κάνει ιδιαίτερα αισθητές τις συνέπειές της και στην ψυχική υγεία των ανθρώπων, με τους ειδικούς να επισημαίνουν την επικίνδυνη αύξηση των ασθενών στα Κέντρα Ψυχικής Υγείας.

Η καθιέρωση της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας γιορτάζεται από το 1994, όταν η Παγκόσμια Ομοσπονδία Ψυχικής Υγείας και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανέλαβαν τη σχετική πρωτοβουλία. Υπολογίζεται ότι περισσότερο από 154 εκατ. άνθρωποι πάσχουν σήμερα από κατάθλιψη παγκοσμίως, ενώ ως το 2020 θα είναι η δεύτερη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Επιπλέον οι πάσχοντες από σχιζοφρένεια ανέρχονται σε25 εκατομμύρια, ενώ 95 εκατομμύρια υποφέρουν από διαταραχές σχετιζόμενες με κατάχρηση αλκοόλ.

Όπως επισημαίνει χαρακτηριστικά η επίκουρη καθηγήτρια Ψυχιατρικής Μαρίνα Οικονόμου, η σχιζοφρένεια αποτελεί μια λέξη που έχει περάσει στην καθημερινότητά μας. Τη χρησιμοποιούμε συνήθως για να περιγράψουμε κάποιον που συμπεριφέρεται παράξενα, ασυνήθιστα ή υπερβολικά. Είναι ίσως άλλη μια λέξη που δε μας προβληματίζει, μια λέξη που τους περισσότερους από εμάς δε μας αφορά προσωπικά. Μια λέξη που τη χρησιμοποιούμε πολλές φορές χωρίς να αναλογιζόμαστε την πραγματικότητα στην οποία αντιστοιχεί. Ωστόσο για χιλιάδες ανθρώπους η σχιζοφρένεια είναι μια ασθένεια, μια πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα που τρομάζει και απομονώνει, εν μέρει γιατί εμείς οι «φυσιολογικοί» την έχουμε παρερμηνεύσει και της έχουμε αποδώσει άλλα νοήματα, σκοτεινά.

Η σχιζοφρένεια είναι μια από τις πιο σοβαρές χρόνιες ψυχικές διαταραχές. Προσβάλλει περίπου 1 στους 100 ανθρώπους, χωρίς διακρίσεις φύλου, κοινωνικής τάξης, χώρας και πολιτισμού. Είναι μια αρρώστια οικουμενική. Τα πρώτα της συμπτώματα εμφανίζονται κυρίως στο τέλος της εφηβείας και στην αρχή της ενήλικης ζωής. Τα βασικά της συμπτώματα είναι παραληρητικές ιδέες, ψευδαισθήσεις, δυσκολίες στη σκέψη, το συναίσθημα και τη συμπεριφορά, που έχουν καταστροφικές συνέπειες τόσο στο ίδιο το άτομο, όσο και στην οικογένειά του αλλά και την κοινωνία γενικότερα. Η συντριπτική πλειοψηφία των ατόμων με σχιζοφρένεια δε χρησιμοποιεί βία και μόνο ένα μικρό ποσοστό αναπτύσσει βίαιη συμπεριφορά. Αυτό συμβαίνει κυρίως στους ασθενείς που δε λαμβάνουν φαρμακευτική και, γενικότερα, θεραπευτική αγωγή. Η θεραπεία μειώνει δραστικά τον κίνδυνο εκδήλωσης βίαιης συμπεριφοράς. Οι ασθενείς με σχιζοφρένεια που δε λαμβάνουν τη θεραπεία τους έχουν αυξημένο κίνδυνο να εκδηλώσουν βίαιη συμπεριφορά.

Μια πραγματική ασθένεια, όμως, αποτελεί και η κατάθλιψη. Προκαλεί αλλαγές τόσο στη διάθεση και τη σκέψη όσο και στο σώμα του ατόμου. Από τις έρευνες έχει προκύψει ότι η κατάθλιψη έχει γενετικά, βιολογικά και ψυχοκοινωνικά αίτια. κατάθλιψη ως νόσος δεν είναι το ίδιο με την κακή διάθεση που μπορεί να έχει ο καθένας μας κατά τη διάρκεια της ημέρας. Κάποιες φορές μπορεί να εμφανιστεί και όταν όλα πηγαίνουν καλά. Η κατάθλιψη μπορεί βέβαια να πυροδοτηθεί από δυσάρεστα γεγονότα ή συνθήκες ζωής, αλλά έχει διαφορετική εξέλιξη. Η κατάθλιψη σχετίζεται και με αλλαγές στη δραστηριότητα κάποιων χημικών ουσιών του εγκεφάλου. Όπως και κάθε ασθένεια, δε θεραπεύεται μόνο με τη δύναμη της θέλησης. Η αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς είναι πράξη ώριμης σκέψης.

Οι ψυχικά ασθενείς καλούνται να αντιμετωπίσουν -εκτός από την ίδια τη νόσο- και το κοινωνικό στίγμα, την προκατάληψη και το φόβο της κοινωνίας για το «άλλο» της πρόσωπο. Ο φόβος της ψυχικής νόσου, ο φόβος της τρέλας, μαζί με το φόβο του θανάτου, αποτελούν τους αρχετυπικούς φόβους του ανθρώπου.

Ο ψυχικά ασθενής υποβάλλεται σε διάφορες μορφές κοινωνικού στιγματισμού και του αποδίδονται συνήθως χαρακτηριστικά τα οποία συνδέονται με τα παραδοσιακά στερεότυπα στα οποία ο άνθρωπος μυείται από πολύ νωρίς στην παιδική του ηλικία. Πέρα όμως από αυτόν τον άτυπο κοινωνικό στιγματισμό, στη διαμόρφωση του κοινωνικού στίγματος στη σύγχρονη κοινωνία σημαντικό ρόλο παίζουν τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας ως βασικοί φορείς ενημέρωσης του κoινoύ. Είναι αυτά που καλλιεργούν τη δημόσια εικόνα της τρέλας και προμηθεύουν τα στοιχεία εκείνα που συγκροτούν τα στερεότυπα, τα αναπαράγουν και τα διαιωνίζουν.

Σύμφωνα με έρευνες, στην Ελλάδα μόλις το 80% όσων πάσχουν από κατάθλιψη αναζητούν βοήθεια και λιγότερο από το 50% προσφεύγει στη στήριξη του γιατρού. Υπολογίζεται ότι το 10-12% του συνόλου του πληθυσμού όλων των ηλικιών πάσχει από ψυχικές ασθένειες. Από στοιχεία της Γραμμής Επικοινωνίας για την Κατάθλιψη προκύπτει ότι 4 στους 10 ανθρώπους που πάσχουν από κατάθλιψη και αποφασίζουν να μιλήσουν για την κατάσταση που βιώνουν είναι ηλικίας από 31 έως 45 ετών. Επιπλέον, το 35% όσων καλούν τη Γραμμή Επικοινωνίας για την Κατάθλιψη, δεν είχε απευθυνθεί ποτέ σε κάποιον ειδικό. Από εκείνους που είχαν απευθυνθεί, ένας στους πέντε δεν πήρε φαρμακευτική αγωγή από ψυχίατρο αλλά από παθολόγο και το 32,6% εκείνων που έπαιρναν αντικαταθλιπτικά φάρμακα, διέκοψαν την αγωγή τους χωρίς σύσταση γιατρού. Ο φόβος του στιγματισμού διακατέχει το 21,3% των ανθρώπων που καλούν την γραμμή ενώ σε αρκετές περιπτώσεις οι καλούντες ανέφεραν σκέψεις αυτοκτονίας.