Βασίλισσα Όλγα των Ελλήνων: η ξεχασμένη πριγκίπισσα

Ήταν προφανώς βούληση της μοίρας και του ουρανού, να συνδυάσει η βασίλισσα Όλγα των Ελλήνων τη ζωή της με δυο χώρες (την Ελλάδα και τη Ρωσία). Η Όλγα βρέθηκε από 16 χρονών στην Ελλάδα κι έγινε βασίλισσα των Ελλήνων. Για την Όλγα ήταν ευλογία να ζουν σε αρμονία ο ελληνικός και ο ρωσικός λαός.

Ήθελε να νιώθει την αγάπη του λαού και την αφοσίωση του και να ξέρει ότι στις δύσκολες στιγμές ο λαός δε θα την προδώσει και θα σταθεί δίπλα της. Η Όλγα προσπάθησε να συνδέσει την Ελλάδα και την Ρωσία με ακατάλυτους δεσμούς φιλίας.

Η Όλγα ήταν κόρη του μεγάλου δούκα Κονσταντίν Νικολάγιεβιτς Ρομανόφ (Константин Николаевич Романов) -γιου του τσάρου Νικολάου Α' (Николай I Павлович) και αδελφού του τσάρου Αλεξάνδρου Β' (Александр II Николаевич).

Ο πατέρας της Κονσταντίν Νικολάγιεβιτς ήταν υπουργός ναυτικών και δεύτερος στην ιεραρχία στη Ρωσική Αυτοκρατορία. Το 1861 ο Κονσταντίν Νικολάγιεβιτς, ως μέλος της σχετικής επιτροπής, ήταν υπεύθυνος για την απελευθέρωση των αγροτών από την δουλοπαροικία. Ήταν επίσης ένας από τους βασικούς συντάκτες του ρωσικού συντάγματος. Έδωσε μεγάλη προσοχή και φροντίδα στα σχολεία, στα εκπαιδευτικά και στρατιωτικά ιδρύματα. Έγινε πολύ γνωστός για τη φιλανθρωπική του δραστηριότητα (βοήθησε στην ίδρυση πανεπιστημίων, θεάτρων, κ.ά). Προστάτευε τους Ρώσους επιστήμονες, μουσικούς, συγγραφείς, ζωγράφους.

Το 1848 (όταν ήταν 19 χρονών) παντρεύτηκε τη Γερμανίδα Αλεξάνδρα (Alexandra Iosifovna). Η Αλεξάνδρα έγινε βοηθός του άνδρα της και συμμετείχε ενεργά σε ποικίλες κοινωνικές δραστηριότητες.

Απέκτησαν 6 κόρες, που από τα παιδικά τους χρόνια έμαθαν ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη προσφορά από εκείνη προς την πατρίδα.
Όλγα γεννήθηκε το 1851 και ήταν το δεύτερο παιδί της οικογένειας. Ήταν γοητευτική, φρόνιμη, λογική. Μεγάλωσε και ωρίμασε από πολύ νωρίς σαν προσωπικότητα. Από όλα τα παιδιά στην οικογένεια, η Όλγα είχε τα περισσότερα κοινά με τον πατέρα της. Έμοιαζε πολύ με τον Κονσταντίν Νικολάγιεβιτς. Η Όλγα αφιέρωνε πολύ χρόνο στις αδελφές της. Τις φρόντιζε, τις πρόσεχε με αληθινή μητρική φροντίδα. Η Όλγα είχε πάθος με τη γνώση, υψηλές μαθητικές επιδόσεις και πολλά ταλέντα. Τη διέκρινε ιδιαίτερη έφεση στις ξένες γλώσσες. Από τα παιδικά της χρόνια κόρπιζε αγάπη σε όλους και δημιουργούσε γύρω της ένα αίσθημα εμπιστοσύνης στους ανθρώπους. Επίλυσε συγκρούσεις και λογομαχίες στην οικογένεια των Ρομανόφ. Με τα χρόνια η Όλγα κατάλαβε ότι η οικογένεια είναι κάτι πολύ σημαντικό στην ζωή κάθε γυναίκας, ακόμη και στην τσαρική-βασιλική οικογένεια. Η καθημερινότητα της οικογένειας των Ρομανόφ ήταν αρκετά λιτή. Για τους Ρομανόφ η έννοια της τιμής είχε πολύ μεγάλη σημασία και πάντα ήταν ένα ουσιαστικό κριτήριο της αξιοπρέπειας.

Όπως έλεγε η ίδια η Όλγα, η τιμή είναι η βάση στην οποία χτίζεται η προσωπικότητα του ανθρώπου. Ο γενικός στόχος της βασίλισσας Όλγας ήταν να κάνει το καλό στους ανθρώπους, και να ανακουφίζει τα βάσανα τους. Η αγαπημένη φράση της ήταν το βιβλικό: «τὸ ἀπολωλὸς ζητήσω καὶ τὸ πλανώμενον ἐπιστρέψω καὶ τὸ συντετριμμένον καταδήσω καὶ τὸ ἐκλεῖπον ἐνισχύσω» (Ἰεζεκιὴλ 34:16)

Στην Ελλάδα η οθωμανική κυριαρχία συνεχίστηκε μέχρι το 1821, οπότε οι Έλληνες κήρυξαν την ανεξαρτησία τους. Η ελληνική επανάσταση του 1821 έληξε το 1828. Το 1830 αναγνωρίστηκε η ανεξαρτησία του νέου ελληνικού κράτους, που το 1832 ανακηρύχτηκε μοναρχία.

Ο βασιλιάς Γεώργιος Α' της Ελλάδας ήταν ο δεύτερος κατά σειρά μονάρχης της νεότερης Ελλάδας μετά τον Όθωνα και εγκαινίασε νέο βασιλικό οίκο. Γεννήθηκε στην Κοπεγχάγη και ήταν δευτερότοκος γιος του πρίγκιπα και μετέπειτα βασιλιά της Δανίας Χριστιανού Θ' (Christian IX). Ενθρονίστηκε ως βασιλέας της Ελλάδας υπό την πίεση των μεγάλων δυνάμεων (Γαλλίας, Αγγλίας και Ρωσίας). Ο νέος βασιλικός οίκος του Γεωργίου Α' υπήρξε ο βασιλικός οίκος της Ελλάδας για τα επόμενα 110 χρόνια, από το 1863 έως την αλλαγή του πολιτεύματος σε προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία, με τα δημοψηφίσματα του 1973 και του 19741. Ο Γεώργιος Α' στέφθηκε βασιλέας των Ελλήνων σε ηλικία 17 χρονών. Κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του στη Ρωσία γνώρισε την δεκατετράχρονη μεγάλη δούκισσα Όλγα Κωνσταντίνοβνα της Ρωσίας. Αυτή η συνάντηση επηρέασε πολύ το βασιλιά Γεώργιο, που νυμφεύθηκε δύο χρόνια αργότερα στην Αγία Πετρούπολη την δεκαεξάχρονη πια Όλγα Κωνσταντίνοβνα. Έτσι η Όλγα έγινε βασίλισσα των Ελλήνων.

Αυτός ο γάμος ήταν ευεργετικός για την Ελλάδα, η οποία έτυχε της πολιτικής και οικονομικής υποστήριξης της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Η ορθόδοξη βασίλισσα με τις ρωσικές ρίζες εξασφάλισε στον λουθηρανό βασιλιά τη συμπάθεια των ορθόδοξων Ελλήνων. Αυτός ο γάμος δεν ήταν απλά μία δυναστική συμφωνία, αλλά βασιζόταν στην αγάπη και τον αμοιβαίο σεβασμό μεταξύ των δύο ευγενών. Αυτός ο συνδυασμός προσωπικών και κρατικών ενδιαφερόντων ήταν τότε μάλλον σπάνιος. Η δεκαεξάχρονη Όλγα ανέλαβε το θρόνο και την εξουσία με υψηλό αίσθημα ευθύνης. Η επαφή της Όλγας με την Ρωσία δεν σταμάτησε ποτέ.

Κάποτε ο βασιλιάς των Ελλήνων Γεώργιος Α' είπε ότι η επιτυχία του στον ελληνικό θρόνο όφειλε πολλά στην προσωπικότητα της συζύγου του Όλγας,

Η βασίλισσα Όλγα ασχολήθηκε πάρα πολύ με φιλανθρωπικά έργα και πολιτικές παρεμβάσεις που άφησαν βαθύ ίχνος στην ελληνική κοινωνική και πολιτική ζωή ως σήμερα:

Νοσοκομείο «Ευαγγελισμός»

Μόλις βρέθηκε στη Ελλάδα η Όλγα Κωνσταντίνοβνα αφιέρωσε όλες της δυνάμεις της ψυχής της στο φιλανθρωπικό έργο υπέρ της ανακούφισης του ελληνικού λαού. Το 1875 έθεσε υπό την προστασία της το σύλλογο «υπέρ της γυναικείας παιδεύσεως» και στη συνέχεια ίδρυσε σχολή αδελφών νοσοκόμων. Για τις ανάγκες της σχολής η βασίλισσα Όλγα χρηματοδότησε από προσωπικούς της πόρους και έχτισε ένα μικρό κτίριο, καλώντας ταυτόχρονα τόσο την τσαρική οικογένεια της Ρωσίας όσο και τους Έλληνες του εξωτερικού να συνεισφέρουν οικονομικά στην οικοδόμηση του νοσοκομείου «Ευαγγελισμός», που έγινε σύντομα το μεγαλύτερο στα Βαλκάνια. Η βασίλισσα Όλγα συχνά επισκεπτόταν το νοσοκομείο για να περιποιηθεί η ίδια τους αρρώστους -μεριμνώντας ιδιαίτερα για τους βαριά ασθενείς- και για να συμπαρασταθεί στο ιατρικό προσωπικό. Τα τελευταία χρόνια της ζωής της η βασίλισσα Όλγα ίδρυσε τον «οίκο της αγίας Όλγας».

Γηροκομείο Αθηνών

Παρατηρώντας την αδράνεια του εποπτικού συμβουλίου του γηροκομείου Αθηνών, η βασίλισσα Όλγα ανέλαβε προσωπικά τη μέριμνα του ιδρύματος αυτού. Σε σύντομα χρονικό διάστημα χτίστηκαν επτά νέα κτίρια και επιλύθηκαν τα οικονομικά προβλήματα του.

Ερυθρός Σταυρός

Το 1877 η βασίλισσα Όλγα ίδρυσε τον «Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό» (ΕΕΣ). Σε μια χώρα που τη σάρωναν πολλές επικίνδυνες ασθένειες και υπήρχαν πολύ λίγα νοσοκομεία για την αντιμετώπιση τους ο φορέας αυτός έπαιξε έναν γιγάντιο ρόλο, παρέχοντας υπηρεσίες ιατρικής περίθαλψης σε όλη την Ελλάδα.

Δράσεις υπέρ της ορθοδοξίας

Βαθειά θρησκευόμενη, η βασίλισσα Όλγα αφιέρωσε πολλές δυνάμεις και σημαντικούς οικονομικούς της πόρους στην αναγέννηση των παλιών βυζαντινών μνημείων στην Ελλάδα και στην οικοδόμηση νέων ορθόδοξων ναών. Η Όλγα συνέχισε έτσι την παράδοση του παππού της Ρώσου αυτοκράτορα Νικολάου Α'. Η Ρωσίδα πριγκίπισσα ανέλαβε υπό την προστασία της την εκκλησία της αγίας Όλγας, που βρισκόταν στους χώρους του νοσοκομείου «Ευαγγελισμός» και το εκκλησάκι του αγίου Γεωργίου στο Λυκαβηττό. Η βασίλισσα Όλγα ανέλαβε και το μεγαλύτερο μέρος των εξόδων για την οικοδόμηση της εκκλησίας του Αγίου Κωνσταντίνου. Όπως ειπώθηκε, «η Όλγα αντιλαμβανόταν τον δρόμο του ορθόδοξου ανθρώπου ως πορεία προς την τελειοποίηση του εαυτού του. Και η δική της ζωή αποτέλεσε έναν δρόμο χριστιανικής αγάπης και αυτοθυσίας». Το 1898, στην περιοχή του Νέου Κόσμου, στο μέρος που έγινε η απόπειρα κατά της ζωής του βασιλιά Γεωργίου Α' και της κόρης του Μαρίας, η Όλγα Κωνσταντίνοβνα έχτισε σε ανάμνηση της σωτηρίας τους εκκλησία αφιερωμένη στη μεταμόρφωση του Σωτήρος και τον άγιο Σώστη. Επί βασίλισσας Όλγας μεταφέρθηκαν το 1871 στην Ελλάδα από τη Ρωσία τα λείψανα του Έλληνα ενθομάρτυρα πατριάρχη Κωνσταντινούπολης Γρηγορίου Ε', που είχε βασανιστεί και θανατωθεί από τους Οθωμανούς. Είναι τέλος γνωστή η κίνηση της Όλγας να αναθέσει -και να θέσει υπό την προστασία της- την πρώτη μετάφραση του κειμένου της Αγίας Γραφής στην καθομιλουμένη, κίνηση που προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις.

Καλλιέργεια εθνικής συνείδησης

Στις 6 Απριλίου 1896 ο βασιλιάς των Ελλήνων Γεώργιος Α' κήρυξε στην Αθήνα τους πρώτους σύγχρονους ολυμπιακούς αγώνες. Χωρίς την έμπρακτη υποστήριξη της ελληνικής βασιλικής οικογένειας, οι αγώνες αυτοί κατά πάσα πιθανότητα δεν θα είχε σταθεί μπορετό να διοργανωθούν.

Η ελληνική βασιλική οικογένεια συνέβαλε δραστήρια και στην αναγέννηση της εθνικής συνείδησης τον ελληνικού λαού. Η βασίλισσα Όλγα βοηθούσε προσωπικά τον «αρχαιολογικό σύλλογο» και συνεισέφερε στην ίδρυση του «βυζαντινού μουσείου». Το 1921 διοργανώθηκαν σε όλη την Ελλάδα εκδηλώσεις αφιερωμένες την 100ή επέτειο της ελληνικής επανάστασης του 1821.

Ανάπτυξη του πολεμικού ναυτικού

Η Όλγα Κωνσταντίνοβνα κληρονόμησε από τον πατέρα της στρατηγό-ναύαρχο μεγάλο δούκα Κωνσταντίν Νικολάγιεβιτς, την αγάπη προς το ναυτικό. Δεν ήταν καθόλου τυχαίο που το 1902 χτίστηκε στον Πειραιά το ναυτικό νοσοκομείο Πειραιά, χάρη και στη δραστηριοποίηση της βασίλισσας Όλγας. Εκτός από το νοσοκομείο το ίδρυμα διέθετε και μια πολυκλινική, η οποία την ίδια περίοδο προσέφερε ιατρική περίθαλψη σε πάνω από ένα εκατομμύριο ασθενείς. Στα χρόνια των βαλκανικών πολέμων και του Α' παγκόσμιου πολέμου, το νοσοκομείο δέχτηκε πάνω από 1,500 τραυματισμένους Έλληνες στρατιώτες.

Εκτιμώντας την ειλικρινή αγάπη της Όλγας προς το ναυτικό, ο θείος της Ρώσος Αυτοκράτορας Αλέξανδρος Β' την ανακήρυξε το 1879 «κηδεμόνα» της 2ης μονάδας του ρωσικού ναυτικού. Αργότερα, η Όλγα έγινε βασιλική προστάτιδα του ρωσικού καταδρομικού «ναύαρχος Μακάρωφ». Η βασίλισσα «φρόντιζε όχι μόνο τους αξιωματικούς, αλλά και τους ναύτες» των ρωσικών πλοίων που αγκυροβολούσαν στο λιμάνι του Πειραιά «αποστέλλοντας ακόμα και συστατικές επιστολές για να τους βοηθήσει». Η αυτού υψηλότης Όλγα Κωνσταντίνοβνα απέδιδε πολύ μεγάλη σημασία στην διατήρηση της μνήμης των Ρώσων πεσόντων για την ελευθερία την ανεξαρτησία της Ελλάδας. Το 1872 δημιουργήθηκε στη Σφακτηρία με προσωπικά της έξοδα μία σαρκοφάγος πάνω στον τάφο των Ρώσων ναυτικών που είχαν πέσει κατά την ναυμαχία του Ναβαρίνου. Χάρη σε προσπάθειες της Όλγας, δημιουργήθηκε δίπλα στο λιμάνι του Πειραιά μια ωραία νεκρόπολη για τους Ρώσους που πέθαναν μακριά από την πατρίδα τους.

Τον Οκτώβριο του 1912 ξέσπασε πόλεμος κατά της Τουρκίας στον οποίο συμμετείχε και η Ελλάδα, προκαλώντας μεγάλο ενθουσιασμό των ευρέων κοινωνικών στρωμάτων, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στη Ρωσία. Οι στρατιωτικές δυνάμεις της Ελλάδας της Βουλγαρίας, της Σερβίας και του Μαυροβουνίου βρέθηκαν σε απόσταση λίγων δεκάδων χιλιομέτρων από την Κωνσταντινούπολη. Αρχηγός του ελληνικού στρατού ήταν ο διάδοχος Κωνσταντίνος και κοντά του, δίπλα στον ελληνικό στρατό, βρισκόταν όλη η βασιλική οικογένεια. Η Όλγα Κωνσταντίνοβνα μαζί με τις νύφες της χρηματοδότησαν και ίδρυσαν πολλά στρατιωτικά νοσοκομεία. Τους βαριά τραυματισμένους περιποιόταν συχνά η ίδια η βασίλισσα Όλγα. Στις 5 Μαρτίου του 1913 ο βασιλιάς των Ελλήνων Γεώργιος Α', πυροβολήθηκε θανάσιμα στη Θεσσαλονίκη από έναν πληρωμένο δολοφόνο, ενώ περπατούσε στο δρόμο χωρίς προσωπικούς φρουρούς και σωματοφύλακες.

Μετά τον θάνατο του άνδρα της, η Όλγα επέστρεψε στη Ρωσία, όπου άνοιξε ένα νοσοκομείο στο παλάτι του Πάβλοβσκ και περνούσε εκεί πολλές ώρες κάθε μέρα. Στην Ρωσία τη βρήκε και η οκτωβριανή επανάσταση του 1917. Η Όλγα Κωνσταντίνοβνα εγκατέλειψε ξανά τη Ρωσία, αυτή την φορά για πάντα. Το 1920 η Όλγα ανέλαβε για σύντομο χρονικό διάστημα την αντιβασιλεία της Ελλάδας. Το 1924 έφυγε από την Ελλάδα για την Ιταλία όπου και πέθανε το 1926, εξακολουθώντας να αγαπά τον ελληνικό λαό. Στις 17 Νοεμβρίου του 1936 μεταφέρθηκαν από την Ιταλία στον Πειραιά οι σαρκοφάγοι με τα οστά της βασίλισσα των Ελλήνων Όλγας, του γιου της Κωνσταντίνου, και της νύφης της βασιλίσσης Σοφίας. Δέκα χρόνια μετά τον θάνατό της, η Όλγα βρήκε το τελευταίο της καταφύγιο στο βασιλικό κοιμητήριο του Τατοΐου, δίπλα στον πολυαγαπημένο της σύζυγο.

Η Όλγα, βασίλισσα των Ελλήνων, ήταν εξαιρετική και εξέχουσα προσωπικότητα, που το φιλανθρωπικό της έργο προηγήθηκε κατά έναν ολόκληρο αιώνα της εποχής της.


Προοδευτική Πολιτική

Σημείωση

Με ένα σύντομο διάλειμμα, μεταξύ 1924-1935

Πηγές

Королева Эллинов Ольга Константиновна. Русская Морская зарубежная библиотека Νο 44. Декабрь 1937 г. Прага 1937

Моцардо, Вячеслав. Ольга Константиновна Романова - Королева Эллинов (ντοκιμαντέρ)

О королеве Эллинов Ольге Константиновне (ντοκιμαντέρ)