Η ιστορία του παγωτού

Το αγαπημένο γλύκισμα του καλοκαιριού, το παγωτό, έχει τη δική του παγκόσμια και γλυκιά ιστορία.Με τις πρώτες γραπτές πηγές να προέρχονται από την Κίνα, η ιστορία του παγωτού περνά από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, τη Μεσοποταμία, τη Σικελία, την Κωνσταντινούπολη, φτάνει στις αριστοκρατικές Βερσαλλίες της Γαλλίας και εν συνεχεία επεκτείνεται σε ολόκληρη την Ευρώπη και την Αμερική, και εν τέλει σε όλο τον κόσμο.

Της Κατρίν Αλαμάνου

Χιόνι, γάλα και βρασμένο ρύζι είναι τα συστατικά του πρώτου παγωτού από την Κίνα, όπως αναφέρεται σε πηγές του 600 π.Χ. Ο πάγος διατηρούταν για εβδομάδες σε υπόγειες αποθήκες.

Από χιόνι, μέλι και πολτό φρούτων, ήταν φτιαγμένο το παγωμένο γλύκισμα που δοκίμασε ο αυτοκράτορας Νέρων (54 – 68 μ.Χ.), στη Ρώμη. Ήταν κατά πάσα πιθανότητα ο πρώτος άνθρωπος που δοκίμασε παγωτό στη Δύση.

Γρανίτες από χιόνι, χυμό και κομμάτια φρούτων έφτιαχναν οι κάτοικοι της Σικελίας, σε μια παραλλαγή των σερμπετιών που έφεραν οι Άραβες περίπου το 800 μ.Χ, όταν κατέλαβαν το νησί. Πολλούς αιώνες αργότερα ο βασιλιάς Βίκτωρ - Αμεδαίος Β' σημείωσε το 1718 στο ημερολόγιό του πόσο τον εκνεύριζε η συνήθεια των συμβούλων του στο Παλέρμο να απολαμβάνουν σε κάθε περίσταση μια γρανίτα, ακόμη και κατά τη διάρκεια των συνεδριάσεων.

Στο σαράι του σουλτάνου της Κωνσταντινούπολης, όπως μνημονεύουν πολλοί περιηγητές του 16ου αιώνα, υπήρχαν αποθήκες πάντα γεμάτες με χιόνι για το αραίωμα των σερμπετιών ενώ οι καλεσμένοι εντυπωσιάζονταν με τις κούπες για τα επιδόρπια, φτιαγμένες από παγωμένους χυμούς φρούτων.

Πολύ πιο κοντά στο σημερινό παγωτό ήταν η συνταγή που εφηύραν οι Ιταλοί στις αρχές περίπου του 17ου αιώνα: Ζέσταιναν ένα μείγμα κρέμας γάλακτος και ζάχαρης, το αρωμάτιζαν με πολτό φρούτων και το χτυπούσαν για ώρα μέσα σε ένα λουτρό από σπασμένο πάγο και αλάτι.

Μέχρι τα μέσα του αιώνα οι γρανίτες και τα παγωτά είχαν φθάσει ως τις Βερσαλίες, αλλά η τιμή τους ήταν αρχικά απαγορευτική για τους κοινούς θνητούς. Μερικές δεκαετίες αργότερα η συντεχνία των λεμοναδοποιών παρασκεύαζε καθημερινά «αρωματικό χιόνι» και το μοίραζε στα cafe των Παρισίων.

Οι Γάλλοι μετά από έναν αιώνα μετέτρεψαν τη γρανίτα στο γνωστό σορμπέ, με την προσθήκη ασπραδιού αυγού. Το σορμπέ πάγωνε συνήθως σε καλούπια σχήματος φρούτων.

Ο πρώτος παγωτατζής στην ιστορία, πάντως, ήταν φυσικά Ιταλός. Λεγόταν Φραντσέσκο Προκόπιο Κούτο και ξεκίνησε τη δουλειά του το 1686 ενώ στη συνέχεια άνοιξε ένα κατάστημα στο Παρίσι, το «Λε Προκόπ», που υπάρχει μέχρι σήμερα.

Τα παγωτά πήραν τα πρωτεία από τις γρανίτες κάπου στα τέλη του 18ου αιώνα, στη χώρα των καινοτομιών, τις ΗΠΑ. Ο πρόεδρος Τζορτζ Ουάσιγκτον ενθάρρυνε τους μαγείρους του να ανακαλύπτουν νέες συνταγές παγωτού.

Το 1843 μια νοικοκυρά από το Νιου Τζέρσεϊ κατασκεύασε το 1843 την πρώτη χειροκίνητη παγωτομηχανή και μέσα σε τρεις δεκαετίες είχαν κιόλας εμφανιστεί 70 βελτιωμένοι τύποι της.

Η τεράστια ζήτηση ώθησε το 1851 τον Τζέικομπ Φάζελ να ιδρύσει στη Βαλτιμόρη την πρώτη βιομηχανία παγωτού ενώ ο Ερνεστ Χάμγουι, ένας σύριος μετανάστης στο Σεντ Λούις, έφτιαξε το 1904 τον πρώτο πύραυλο της ιστορίας (που τότε ονομαζόταν χωνάκι), εκτοξεύοντας τις πωλήσεις σε δυσθεώρητα ύψη.

Το παγωτό στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα η πρώτη γαλακτοβιομηχανία άνοιξε το 1934, στον Βοτανικό. Λίγα χρόνια αργότερα άνοιξε και στη βόρεια Ελλάδα μεγάλη γαλακτοβιομηχανία, με έδρα τις Σέρρες. Τότε κυκλοφόρησε το πρώτο τυποποιημένο παγωτό.

Οι πλανόδιοι παγωτατζήδες έγιναν σύμβολο μιας μεταπολεμικής Ελλάδας που εκσυγχρονιζόταν. Με το καρότσι τους γεμάτο παγωμένη κρέμα και παγωτά κασάτα περιφέρονταν στις γειτονιές και πούλαγαν την γλυκιά πραμάτια τους. Μέσα σε ένα μεγάλο κάδο με χιόνι (ή έτοιμο πάγο αργότερα), έριχναν στρώσεις αλάτι για να διατηρείται η θερμοκρασία κάτω από το μηδέν. Εκεί βύθιζαν ένα δεύτερο κάδο πιο μικρό, γεμάτο παγωτό, το οποίο κάθε λίγο ανακάτευαν με μια μεγάλη ξύλινη κουτάλα για να μην κρυσταλλώσει.

Σήμερα οι έλληνες προτιμούν να αγοράζουν παγωτά από περίπτερα ή μικρά μαγαζιά. Σε ποσοστό πάνω από 40%, προτιμούν το παγωτό ξυλάκι.

Ιταλικό ή Αμερικανικό;

Δύο είναι οι βασικές συνταγές παγωτού που χρησιμοποιούνται ευρέως στη Δύση, σήμερα, το λεγόμενο αμερικανικού τύπου και το ιταλικό (gelato).

Το ιταλικό gelato φτιάχνεται μόνο με πλήρες γάλα, χωρίς αβγά και έχει πυκνή σύσταση και έντονη γεύση. Αντίθετα, το παγωτό αμερικανικού τύπου είναι πιο λιπαρό, γιατί φτιάχνεται με κρέμα γάλακτος και είναι ελαφρύ σαν αφρός, γιατί το 50% του όγκου του αποτελείται από αέρα.Το αμερικανικό είναι πιο ανθυγιεινό καθώς περιέχει 10-12% λιπαρά ενώ το gelato με την πλούσια γεύση περιέχει μονο 4-5%.

Το Ανατολίτικο

Dondurma είναι στα τουρκικά το παγωτό. Η νοστιμότερη γεύση του είναι το Kaymaklı Dondurma (καϊμακλί ντοντουρμά), δηλαδή το παγωτό καϊμάκι, που φτιάχνεται από γάλα γίδας, ζάχαρη, σαλέπι και μαστίχα. Θεωρείται ότι προέρχεται από το Καχραμάνμαρας, μια περιοχή στα βάθη της νοτιοανατολικής Τουρκίας.

Το Kahramanmaraş φημίζεται για την παραγωγή του σαλεπιού και ενός αλευριού που παράγεται από αποξηραμένους κονδύλους ορχιδέας, συστατικά που χρησιμοποιούνται στη παραγωγή του dondurma.Πρόκειται για ένα «ελαστικό παγωτό» που κόβεται και με μαχαίρι. Στη Συρία το πασπαλίζουν με πράσινο φιστίκι.

Πράσινο του τσαγιού

Μια ιδιαίτερη και δροσιστική γεύση παγωτού είναι η ιαπωνική εκδοχή με πράσινο τσάι. Η γεύση αυτή είναι πολύ δημοφιλής στην Ιαπωνία, στη Νότια Κορέα και σε πολλές χώρες τις Νοτιοανατολικής Ασίας.

Και μια συνταγή με ρετρό διάθεση

Από τις εκατοντάδες συνταγές παγωτού που μπορεί να βρει κανείς στο διαδίκτυο ξεχωρίζει το «παγωτό λουκούμι», με κρέμα γάλακτος, ζάχαρη, αυγά, λουκούμια με γεύση κατά προτίμηση τριαντάφυλλο και σπόρους ροδιού.

Ολόκληρη η συνταγή στο blog tantekiki.blogspot.gr.