Απαρτχάιντ: O ρατσισμός που έγινε νόμος

Στις 29 Ιουνίου 1949 η κυβέρνηση της Ν. Αφρικής απαγορεύει την τέλεση μικτών γάμων, μεταξύ λευκών και μαύρων, ξεκινώντας στην ουσία την εφαρμογή του ρατσιστικού νόμου, με το όνομα Απαρτχάιντ.

Ο όρος Aπαρτχάιντ σημαίνει στην τοπική διάλεκτο «διαχωρισμός» και επιβλήθηκε από την κυβέρνηση σε όλα τα επίπεδα της ζωής, από την παιδεία ως την υγεία, ενώ όσοι αντιστάθηκαν έχασαν τη ζωή τους ή κλείστηκαν στη φυλακή για δεκαετίες.

Ο διαχωρισμός με βάση της φυλετική καταγωγή ξεκίνησε στην Αφρική από τα χρόνια των αποικιών, αλλά το απαρτχάιντ ως επίσημη πολιτική εισήχθη στις γενικές εκλογές του 1948. Ένας νέος νόμος τότε διαχώρισε τους πολίτες σε φυλετικές ομάδες, μαύρους, λευκούς, έγχρωμους και Ινδούς ενώ οι περιοχές διαχωρίστηκαν ανάλογα, μέσω εξαναγκαστικών εκτοπισμών.

Οι μαύροι πολίτες στερήθηκαν την ιθαγένειά τους, παίρνοντας νομικά την ιθαγένεια μιας εκ των δέκα αυτοδιοικούμενων περιοχών που χωρίστηκαν με βάση τη φυλή. Η κυβέρνηση εφάρμοσε το διαχωρισμό σε όλα τα επίπεδα της ζωής των ανθρώπων: στην παιδεία, την ιατρική φροντίδα και τις δημόσιες υπηρεσίες και, φυσικά, ήταν οι μαύροι αυτοί που λάμβαναν τις χειρότερες υπηρεσίες, σε σχέση με τους λευκούς.

Οι γάμοι μεταξύ ατόμων διαφορετικής φυλής απαγορεύονται τον Ιούνιο του 1949 ενώ οι θέσεις εργασίας διαχωρίζονται επίσης ανάλογα προς τη φυλή. Η μη συμμόρφωση με το νόμο σήμαινε σκληρό θάνατο για όποιον το αποτολμούσε ενώ οι μαύροι πολίτες ήταν υποχρεωμένοι να φέρουν μαζί τους βιβλιάριο με δαχτυλικά αποτυπώματα, φωτογραφία και πληροφορίες για τις περιοχές στις οποίες τους επιτρεπόταν η είσοδος.

Το Απαρτχάιντ προκάλεσε έντονη εσωτερική αντίσταση. Μια σειρά από εξεγέρσεις και διαμαρτυρίες προκάλεσαν την απαγόρευση της αντιπολίτευσης και οι ηγέτες της οδηγήθηκαν στη φυλακή. Η αντίσταση διαδόθηκε σε ολόκληρη τη χώρα και έγινε πιο βίαιη, ενώ η κυβέρνηση απάντησε με αυξανόμενη καταπίεση και βία.

Το 1953 με νέους νόμους δίνεται η εξουσία στην κυβέρνηση να κηρύσσει με αυστηρότητα κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και να εντείνει τα αντίποινα προς όσους διαμαρτυρόταν ή υποστήριζαν την ανάκληση του Απαρτχάιντ. Οι ποινές περιλάμβαναν πρόστιμα, φυλάκιση και μαστίγωση.

Το 1960, μεγάλος αριθμός μαύρων πολιτών αρνείται να μεταφέρει τα βιβλιάρια «πάσου». Η κυβέρνηση κηρύσσει κατάσταση εκτάκτου ανάγκης η οποία διήρκεσε 156 μέρες, αφήνοντας πίσω της 69 νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες.

Η κυβέρνηση κατέφευγε συχνά στις «καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης», χωρίς φειδώ μέχρι το 1989, κατά τη διάρκεια των οποίων ο καθένας μπορούσε να συλληφθεί χωρίς να του απαγγελθεί κατηγορία και να φυλακισθεί για διάστημα έως και 6 μηνών. Χιλιάδες άνθρωποι πέθαναν κατά την προφυλάκιση, συχνά μετά από φρικτά βασανιστήρια. Όσοι δικάστηκαν καταδικάστηκαν σε θάνατο, εξορίστηκαν ή καταδικάστηκαν σε ισόβια φυλάκιση, όπως ο Νέλσον Μαντέλα.

Οι μεταρρυθμίσεις του Απαρτχάιντ που έγιναν το 1980 δεν ικανοποίησαν την διογκούμενη αγανάκτηση και αντίδραση και το 1990 ο πρόεδρος Frederik Willem de Klerk ξεκίνησε τις διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του ρατσιστικού νόμου, με αποκορύφωμα τις πολυ-φυλετικές δημοκρατικές εκλογές του 1994, τις οποίες κέρδισε το κόμμα του Νέλσον Μαντέλα, Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο.

Σας προτείνουμε τα παρακάτω βιβλία για τον ρατσισμό και τη διαφορετικότητα:

• Θανάσης Καμπαγιάννης: Η πάλη ενάντια στο ρατσισμό σήμερα (Εκδόσεις Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο)
• Ζακ Ντεριντά: Η τελευταία λέξη του ρατσισμού (Εκδόσεις ΑΓΡΑ)
• Παναγιώτης Νούτσος: Για τον ρατσισμό των κοινωνιών μας (Εκδόσεις Παπαζήση)

Πηγές: Wikipedia, Stanford University-Student Information