Navi Voice

Μέγας Κωνσταντίνος

Ρωμαίος αυτοκράτορας (324-337).Ονομάστηκε Μέγας για το πολυσύνθετο έργο του, που επηρέασε άμεσα ή έμμεσα την παγκόσμια ιστορία. Η Ορθόδοξη Εκκλησία τον ανακήρυξε Άγιο και Ισαπόστολο, επειδή υποστήριξε παντοιοτρόπως τον Χριστιανισμό. Η μνήμη του συνεορτάζεται μαζί με αυτή της μητέρας του Αγίας Ελένης στις 21 Μαΐου.

Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία δεν τον θεωρεί Άγιο, επειδή βαρύνεται με τη δολοφονία του γιου του Κρίσπου και της δεύτερης συζύγου του Φαύστας.

Ο Φλάβιος Βαλέριος Αυρήλιος Κωνσταντίνος (Flavius Valerius Aurelius Constantinus) γεννήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου του 272 στην Ναϊσσό της Άνω Μοισίας (σήμερα Νις Σερβίας) και ήταν γιος του ρωμαίου αξιωματικού Κωνστάντιου Χλωρού και της συζύγου ή παλλακίδας του Ελένης. Έμαθε τα εγκύκλια γράμματα κοντά στον πατέρα του και από νεαρής ηλικίας κατατάχθηκε στον ρωμαϊκό στρατό, όπου διακρίθηκε για τις διοικητικές του ικανότητες και την εν γένει προσωπικότητά του. Η προώθηση του πατέρα του στα ανώτατα κλιμάκια της αυτοκρατορίας βοήθησε και τη δική του ανέλιξη στη στρατιωτική ιεραρχία της Ρώμης.

Το 305 ακολούθησε τον πατέρα του στην εκστρατεία του στη Μεγάλη Βρετανία και μετά τον θάνατό του (7 Ιουλίου του 306) ανακηρύχθηκε από τα στρατεύματα διάδοχός του με τον τίτλο του Αυγούστου στο Εβόρακο (σήμερα Γιορκ). Σε μία περίοδο μεγάλων εντάσεων στην αυτοκρατορία εξαιτίας της πολυαρχίας, ο Κωνσταντίνος θέλησε να γίνει κυρίαρχος πρώτα στο Δυτικό τμήμα και στη συνέχεια στο Ανατολικό. Γι’ αυτό έπρεπε πρώτα να επικρατήσει του άλλου Αύγουστου της Δύσης, του Μαξέντιου.

Οι στρατοί του Κωνσταντίνου και του Μαξέντιου συναντήθηκαν τον Οκτώβριο του 312 στα περίχωρα της Ρώμης, κοντά στη Μουλβία γέφυρα του Τίβερη. Την παραμονή της μάχης, στις 27 Οκτωβρίου, ο Κωνσταντίνος είδε το περίφημο όραμά του, σύμφωνα με το οποίο ακτίνες φωτός σχημάτισαν στον ουρανό ένα σταυρικό σύμπλεγμα με τη φράση “Εν τούτω Νίκα”. Το περιστατικό αυτό, το οποίο το θεώρησε ως “θεία έμπνευση”, σε συνδυασμό με τις στρατιωτικές του ικανότητες, τον οδήγησαν την επομένη (28 Οκτωβρίου) σε μία περήφανη νίκη επί του Μαξέντιου, που τον κατέστησε κυρίαρχο της Δύσης.

Παρότι δεν είχε την παραμικρή σχέση με τον Χριστιανισμό, διείδε τη δυναμική της θρησκείας αυτής και αποφάσισε να την υιοθετήσει και να την εντάξει στην πολιτική του. Το 313 υπέγραψε με τον σύμμαχό του στην Ανατολή Λικίνιο το “Διάταγμα των Μεδιολάνων”, με το οποίο κατοχυρωνόταν η αρχή της ανεξιθρησκείας και της θρησκευτικής ελευθερίας στην επικράτειά του. Το έδαφος είχε προετοιμαστεί από το 311 με το διάταγμα του αυτοκράτορα Γαλέριου, που έπαυε τους διωγμούς κατά των χριστιανών.

Οι φιλοδοξίες του Κωνσταντίνου δεν σταματούσαν με την επικράτησή του στη Δύση. Ήθελε να κυριαρχήσει σε όλη την αυτοκρατορία και γι' αυτό πολύ γρήγορα ήλθε σε σύγκρουση με τον σύμμαχό του στην Ανατολή και γαμπρό του Λικίνιο (Ο Λικίνιος ήταν σύζυγος της αδελφής του Κωνσταντίνου, Κωνσταντίας). Ο Κωνσταντίνος επικράτησε σε σειρά μαχών και ναυμαχιών και το 324 έγινε κυρίαρχος σε ολόκληρη την αυτοκρατορία.

Μετά την επικράτησή του, κύριο μέλημα του Κωνσταντίνου ήταν η ανόρθωση της παραπαίουσας αυτοκρατορίας. Με μία σειρά μεταρρυθμίσεων που πραγματοποίησε, αποκατέστησε την ενότητα της αυτοκρατορικής εξουσίας και περιόρισε τις κεντρόφυγες τάσεις, με την κατάργηση των αξιωμάτων του Αύγουστου και του Καίσαρα, ενώ περιόρισε σημαντικά τις εξουσίες της Συγκλήτου.

Στο οικονομικό πεδίο, έκοψε νέο νόμισμα, το σόλιδο και προέβη σε μαζικές αγορές χρυσού, που όχι μόνο το σταθεροποίησαν, αλλά το κατέστησαν το σταθερότερο νόμισμα στη διεθνή αγορά μέχρι τον 11ο αιώνα. Στο διοικητικό πεδίο, η μεταφορά της πρωτεύουσας από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη ή Κωνσταντινούπολη, ήταν καθοριστικής σημασίας για τη ριζική ανανέωση της αυτοκρατορίας που επιδίωκε ο Κωνσταντίνος. Τα εγκαίνια της νέας πρωτεύουσας έγιναν με ιδιαίτερη λαμπρότητα στις 11 Μαΐου του 330.

Η εύνοια του Κωνσταντίνου προς την εκκλησία εκδηλώθηκε με το σταθερό του ενδιαφέρον για την αποκατάσταση της εσωτερικής της ενότητας, που είχε διαρρηχθεί από την αίρεση του Αρειανισμού. Γι’ αυτό το λόγο συγκάλεσε το 325 στη Νίκαια της Βιθυνίας την Α' Οικουμενική Σύνοδο, που καθόρισε το δόγμα του Χριστιανισμού (“Πιστεύω”). Λίγο πριν από τον θάνατό του στις 22 Μαΐου του 337, ο Κωνσταντίνος βαπτίστηκε χριστιανός.

Ο Μέγας Κωνσταντίνος είχε νυμφευθεί δύο φορές: Το 303 τη Μινερβίνη, με την οποία απέκτησε ένα γιο, τον Κρίσπο και το 307 τη Φαύστα, με την οποία απέκτησε πέντε παιδιά, τον Κωνσταντίνο, τον Κωνστάντιο, τον Κώνστα, την Κωνσταντίνα και την Ελένη. Το 326 ο Κωνσταντίνος έδωσε εντολή για τη δολοφονία του μεγαλύτερου γιου του Κρίσπου και της δεύτερης συζύγου του Φαύστας, επειδή, κατά την επικρατέστερη εκδοχή, τους υποπτευόταν ότι διατηρούσαν ερωτική σχέση. Εξ΄ αυτού του λόγου, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία δεν αναγνωρίζει τον Μέγα Κωνσταντίνο ως Άγιο.


Αγία Ελένη

Μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, την οποία η Χριστιανική Εκκλησία ανακήρυξε ισαπόστολο μαζί με τον γιο της. Η μνήμη του Κωνσταντίνου και της Ελένης συνεορτάζεται στις 21 Μαΐου από την Ορθόδοξη Εκκλησία, ενώ η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία εορτάζει τη μνήμη της Αγίας Ελένης στις 18 Αυγούστου.

Η Φλαβία Ιουλία Έλενα (Flavia Julia Helena) γεννήθηκε το 247 με 250 στο Δρέπανο της Βιθυνίας (νυν Χερσέκ Τουρκίας) και ήταν ταπεινής καταγωγής. «Stabularia» την αποκαλεί ο Αμβρόσιος Μεδιολάνων, δηλαδή κορίτσι που εργάζεται σε πανδοχείο.

Το 270 παντρεύτηκε τον ρωμαίο αξιωματικό Κωνστάντιο Χλωρό (250-306) και δύο χρόνια αργότερα γέννησε τον Κωνσταντίνο. Κατ’ άλλη εκδοχή, η Ελένη ήταν παλλακίδα του Κωνστάντιου, την οποία αυτός ουδέποτε νυμφεύτηκε.

Όταν ο Κωνστάντιος επρόκειτο να γίνει καίσαρας της Γαλατίας, εξαναγκάστηκε να διαζευχθεί την Ελένη, λόγω της λαϊκής καταγωγής της, την οποία η ρωμαϊκή νομοθεσία θεωρούσε ασυμβίβαστη με την άνοδο σε υψηλά αξιώματα της αυτοκρατορίας. Ο Κωνστάντιος νυμφεύτηκε τη Θεοδώρα, ανιψιά του Αυγούστου της Δύσης Μαξιμιανού και η Ελένη έφυγε τότε για την Ανατολή, όπου ζούσε ταπεινά, έχοντας την αμέριστη συμπαράσταση του γιου της. Ο Κωνσταντίνος τής απένειμε τον τίτλο της αυγούστας, εξέδωσε νομίσματα με τη μορφή της και μετονόμασε τη γενέτειρά της σε Ελενόπολη.

Όταν αργότερα ο Κωνσταντίνος έγινε αυτοκράτορας, η Ελένη αποφάσισε να κάνει έρευνες για την ανεύρεση του τάφου και του σταυρού του Χριστού. Το 326 έφθασε στην Παλαιστίνη και ύστερα από πολλές δυσκολίες βρήκε τον Τίμιο Σταυρό και στη συνέχεια χρηματοδότησε την ανέγερση χριστιανικών ναών σε πολλά μέρη της αυτοκρατορίας. Αργότερα, επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπου πέθανε μεταξύ του 328 και 330, σε ηλικία περίπου 80 ετών.

Οι φωτογραφίες που ακολουθούν, δεν έχουν υποστεί καμία επεξεργασία. Αποτυπώνουν την μεγαλύτερη αλυκή του κόσμου που έχει την ονομασία Salar de Uyuni (salar είναι η επιφάνεια με αλάτι – αλυκή στα Ισπανικά), η οποία έχει και έχει έκταση 10.582 τ/χλμ.



Στην πραγματικότητα, πριν από περίπου 30.000-42.000 χρόνια, η περιοχή ήταν μέρος μιας γιγάντιας προϊστορικής λίμνης, της λίμνης Minchin. Όταν η λίμνη αποξηράνθηκε, άφησε πίσω της δύο νέες λίμνες και δύο τεράστιες περιοχές με ερήμους από αλάτι, την Salar de Coipasa και την μεγαλύτερη εκ των δύο Salar de Uyuni.


Η περιοχή που αφήνει τους επισκέπτες με το στόμα ανοιχτό, βρίσκεται στην νοτιοδυτική Βολιβία, κοντά στην κορυφή των Άνδεων, και καλύπτεται από μια κρούστα αλατιού λίγων μέτρων, η οποία είναι εξαιρετικά επίπεδη.



Όταν οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν, αυτή η γιγάντια περιοχή γίνεται αντικείμενο για τη βαθμονόμηση των υψομετρητών των δορυφόρων παρατήρησης της Γης. Όταν καλύπτεται από νερό, αυτό το μοναδικό μέρος γίνεται ένας από τους μεγαλύτερους καθρέπτες της Γης.

Το άτυπο ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα που οι Γερμανοί στρατιώτες είχαν επιτρέψει στους αιχμαλώτους πολέμου να στήσουν, πιθανώς να τους έσωσε την ζωή, σύμφωνα με τον «τερματοφύλακα του Άουσβιτς», Ρον Τζόουνς.

Ο 96χρονος πλέον Τζόουνς, που ήταν φυλακισμένος σε μια πτέρυγα του εφιαλτικού στρατοπέδου εξόντωσης των ναζί, είχε αιχμαλωτιστεί το 1943 στο μέτωπο της Μέσης Ανατολής. Επί 12 ώρες και έξι μέρες την εβδομάδα, οι κρατούμενοι της πτέρυγας υποχρεούνταν σε καταναγκαστική εργασία με επικίνδυνα χημικά, αλλά την Κυριακή είχαν το δικαίωμα να παίζουν ποδόσφαιρο.

«Νομίζω ότι οι Γερμανοί θεωρούσαν πως το να μας αφήνουν να παίζουμε ποδόσφαιρο ήταν ένας γρήγορος και εύκολος τρόπος να μας κρατούν ήσυχους», ανέφερε ο Τζόουνς στο BBC τον Ιανουάριο του 2012. Μάλιστα, όταν ο Ερυθρός Σταυρός που έφερνε τρόφιμα, έμαθε για την ποδοσφαιρική τους ομάδα, κατάφερε να βρει και να τους δώσει μπλούζες τεσσάρων ομάδων: της Αγγλίας, της Ουαλίας, της Σκωτίας και της Ιρλανδίας. Ο Ρον Τζόουνς ήταν πάντα ο τερματοφύλακας με την μπλούζα της Ουαλίας.

«Από την μια πλευρά, το ποδόσφαιρο μας βοήθησε να μην χάσουμε τα λογικά μας. Από την άλλη ακούγεται περίεργο να λέω ότι έχω ωραίες ποδοσφαιρικές αναμνήσεις όταν γνωρίζω τι συνέβαινε από την άλλη πλευρά του φράχτη», είπε ο τερματοφύλακας.

Προς τα τέλη του πολέμου, οι αιχμάλωτοι αναγκάζονταν σε πολύ μεγάλες πεζοπορίες. Πολλοί φίλοι του Τζόουνς πέθαναν σε αυτές τις πορείες, αλλά όσοι έπαιζαν ποδόσφαιρο μπόρεσαν να ανταπεξέλθουν καλύτερα. «Μπορεί κανείς να πει ότι βοήθησε στην επιβίωσή μας, καθώς ήμασταν πιο γυμνασμένοι από άλλους», σχολίασε ο «τερματοφύλακας του Άουσβιτς», που με αυτό τον τίτλο εξέδωσε αυτοβιογραφικό βιβλίο τον περασμένο Νοέμβριο.

Το Μόνοβιτς - όπως ονομαζόταν η πτέρυγα που κρατούνταν ο Ρον Τζόουνς, αλλά και Πολωνοί αντιστασιακοί, πολιτικοί κρατούμενοι, ομοφυλόφιλοι και Σοβιετικοί στρατιώτες – δεν ήταν επισήμως ένα στρατόπεδο θανάτου.

Όμως, «κάθε βράδυ ακούγαμε πυροβολισμούς. Όχι όπως στην μάχη, αλλά τακτούς, σαν μεθοδική εκτέλεση. Ούτε γνωρίζουμε γιατί τους σκότωναν, ούτε ποιοι ήταν τα θύματα. Αλλά φοβόμασταν ότι θα ήμασταν οι επόμενοι».

Έτσι, «το να σκοράρεις, να αποκρούσεις ή να διαφωνήσεις για ένα off-side ήταν ο μόνος τρόπος για να μην καταρρεύσεις», ειδικά όταν στις «κερκίδες» περιπλανούνταν σκελετωμένοι άνθρωποι. «Ποιοί είναι αυτοί οι κακόμοιροι, είχαμε ρωτήσει τον φρουρό. Εβραίοι, μας απάντησε», εξιστορεί ο Ρον Τζόουνς που περιγράφει πως το καλοκαίρι με την ζέστη η μυρωδιά από τα κρεματόρια ήταν αφόρητη. «Η φαντασία του καθενός κάλυπτε τα κενά που είχαμε, αλλά συνεχίζαμε να παίζουμε ποδόσφαιρο», ανέφερε.

Επίσης, σε αντίθεση με την άλλη πτέρυγα του Άουσβιτς, το Μπιρκεναου, το οποίο φυλούσαν οι SS, το Μόνοβιτς φρουρείτο από απλούς στρατολογημένους.

Εκείνοι ζητωκραύγαζαν παρακολουθώντας τους ποδοσφαιρικούς αγώνες ενώ αρκετές φορές φοβούνταν να μιλήσουν για όσα συνέβαιναν στο διπλανό στρατόπεδο. «Εγώ είχα εφιάλτες για χρόνια. Πολλοί Γερμανοί στρατιώτες επίσης.

Εγώ ήμουν τυχερός. Γύρισα πίσω, στην γυναίκα μου, που με βοήθησε να συνέλθω. Πολλοί συγκρατούμενοι δεν συνήλθαν ποτέ», δήλωσε κατά την συνέντευξή του πριν από δυο χρόνια ο τερματοφύλακας, και συμπλήρωσε προαναγγέλλοντας το βιβλίο του: «Νομίζω ότι είμαι ο τελευταίος πλέον. 

Ήταν ένας ακόμη με τον οποίο ανταλλάσσαμε κάρτες τα Χριστούγεννα. Φέτος δεν έλαβα τίποτα. Οπότε, τώρα που είμαι 94 ετών, νομίζω ότι ήρθε η ώρα να πω την ιστορία πριν να είναι πολύ αργά».  

Την Ευρωπαϊκή Ημέρα του «112», δηλαδή του κοινού Ευρωπαϊκού Αριθμού Έκτακτης Ανάγκης, γιορτάζει σήμερα Τρίτη, 11 Φεβρουαρίου, η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας σε συνεργασία με την Ελληνική Αστυνομία, το Πυροσβεστικό Σώμα, το Λιμενικό Σώμα- Ελληνική Ακτοφυλακή, που ενεργοποιούνται μαζί με το ΕΚΑΒ για να προσφέρουν βοήθεια σε πολίτες που βρίσκονται σε έκτακτη ανάγκη.

Ο αριθμός 112 είναι ο σωτήριος αριθμός για όλη την Ευρώπη και, σύμφωνα με τις Αρχές, εξασφαλίζει την παροχή άμεσης βοήθειας σε πολίτες που διατρέχουν οποιονδήποτε κίνδυνο, όπου και αν βρίσκονται, αφού η κλήση του είναι εφικτή ακόμα και από σημεία που δεν υπάρχει τηλεφωνικό δίκτυο.

Το υπουργείο Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη, δίνει μεγάλη σημασία στην ενημέρωση των πολιτών για τις δυνατότητες του κοινού Ευρωπαϊκού Αριθμού Έκτακτης Ανάγκης, γι' αυτό, με την ευκαιρία του εορτασμού της Ευρωπαϊκής Ημέρας του «112», θα υπάρχουν στην πλατεία Συντάγματος και στην πλατεία Κοραή στο κέντρο του Πειραιά, τα ειδικά διαμορφωμένα κινητά Κέντρα Επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας, ενώ αστυνομικοί, πυροσβέστες και λιμενικοί, θα μοιράζουν φυλλάδια στους περαστικούς.

Όπως ανακοινώθηκε από την ΓΓΠΠ, κάθε χρόνο παρατηρείται θεαματική αύξηση στις κλήσεις πολιτών στον αριθμό 112, γεγονός που σημαίνει ότι έχει ήδη γίνει συνείδηση στον κόσμο, όπως το 199 της Πυροσβεστικής, ή το 166 του ΕΚΑΒ.

Το 2013, το τηλεφωνικό κέντρο του 112 στην Ελλάδα δέχθηκε συνολικά 2.866.794 κλήσεις.

Ο αριθμός των πολιτών που κάλεσαν το 112 για περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, σύμφωνα με στοιχεία της ΓΓΠΠ, αυξήθηκε το 2013 κατά 50% και το 2012 κατά 36%. Συγκεκριμένα, το 2013, το 112 εξυπηρέτησε 35.451 περιστατικά έναντι 23.674, το 2012 και 15.104 το 2011. Αύξηση σημειώθηκε και στην ενεργοποίηση της διαδικασίας εντοπισμού θέσης καλούντος, με 118 περιπτώσεις το 2013, έναντι 95, το 2012 και 54, το 2011.

Το ειδικό τηλεφωνικό κέντρο της «Υπηρεσίας Κλήσεων Έκτακτης Ανάγκης 112» (ΥΚΕΑ 112) λειτουργεί για λογαριασμό της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, στις κεντρικές εγκαταστάσεις του ΟΤΕ και είναι στελεχωμένο με ειδικευμένους χειριστές σε 24ωρη βάση, επτά ημέρες την εβδομάδα.

Οι ειδικευμένοι χειριστές του κέντρου «112», απαντούν και εξυπηρετούν εξατομικευμένα στον πολίτη που καλεί και κινητοποιούν μία, δύο ή και περισσότερες, ανάλογα με το περιστατικό, υπηρεσίες Έκτακτης Ανάγκης για να του προσφέρουν βοήθεια. Έτσι, σε περιστατικά που απαιτείται για παράδειγμα ταυτόχρονη ενεργοποίηση δυνάμεων της Πυροσβεστικής και του ΕΚΑΒ, ο πολίτης που βρίσκεται σε κίνδυνο δεν χρειάζεται να καλέσει και στους δύο ή περισσότερους αντίστοιχους αριθμούς έκτακτης ανάγκης: καλεί το 112 και ενεργοποιούνται ταυτόχρονα για να του προσφέρουν βοήθεια οι δύο ή περισσότερες υπηρεσίες.Σε περιστατικά έκτακτης ανάγκης η κλήση στο «112», στην Ελλάδα:

Απαντά σε 9 δευτερόλεπτα.
Ηχογραφεί τη συνομιλία στη διάρκεια της κλήσης έκτακτης ανάγκης, για να γίνεται άμεση καταγραφή στοιχείων.
Ενεργοποιεί αυτόματα τη διαδικασία εντοπισμού θέσης καλούντος για να οδηγηθούν στον πολίτη που έχει ανάγκη οι Αρχές.
Συνδέει με το κέντρο ακόμα και αν το κινητό τηλέφωνο από το οποίο γίνεται η κλήση δεν έχει κάρτα SIM ή βρίσκεται εκτός δικτύου του.
Εξασφαλίζει πρόσβαση ακόμα και χωρίς τηλεκάρτα από δημόσιο τηλεφωνικό θάλαμο ή χωρίς ενεργή σύνδεση από σταθερό τηλέφωνο.
Δεν χρεώνει περιαγωγή σε άλλα εθνικά ή διεθνή δίκτυα, αν ο πολίτης που καλεί βρίσκεται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Απαντά στα ελληνικά, στα αγγλικά ή στα γαλλικά.
Ταυτίζεται με τον αριθμό «επείγουσας ανάγκης».

Σημειώνεται ότι το «112» είναι ο μοναδικός αριθμός έκτακτης ανάγκης που συνδέεται με δυνατότητα εντοπισμού γεωγραφικής θέσης καλούντος. Έτσι, εάν ένας πολίτης βρίσκεται σε κίνδυνο σε σημείο που του είναι άγνωστο ή σε περιοχή την οποία δεν μπορεί να προσδιορίσει γεωγραφικά, το καλύτερο που έχει να κάνει είναι να καλέσει το 112.

Η διαδικασία εντοπισμού θέσης καλούντος ενεργοποιείται αυτόματα, οπότε, ακόμα και αν στη συνέχεια χάσει το σήμα του, εξαντληθεί η μπαταρία του τηλεφώνου του ή πάψει να είναι σε θέση να επικοινωνήσει με τις Αρχές, το σήμα κινδύνου έχει σταλεί. Οι Αρχές έχουν κινητοποιηθεί και έχουν ξεκινήσει την αναζήτησή του, για να του προσφέρουν βοήθεια.
Για περισσότερες πληροφορίες, οι πολίτες μπορούν να επισκεφθούν τη νέα ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.civilprotection.gr και στον ιστότοπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής www.112.eu.

Μπορούν επίσης να μοιραστούν τη δική τους εμπειρία από την κλήση του «112» ή των άλλων αριθμών επείγουσας ανάγκης, στο ειδικό πεδίο με τίτλο «καταγράψτε τη δική σας εμπειρία» που θα βρουν στο κεντρικό μενού της ιστοσελίδας της ΓΓΠΠ.

Χατζιδάκις και Γκάτσος: Μια φιλία που επηρέασε βαθιά τον ελληνικό ήχο.Οι φιλίες και ...λυκοφιλίες κορυφής, από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου ως τις μεγάλες συμμαχίες του 20ού αιώνα

Αριστοτέλης και Μέγας Αλέξανδρος

«Κανείς δεν μπορεί να είναι φίλος με τον γείτονά του» έλεγε ο Καρλ φον Κλαούζεβιτς. Αλλά τι είδος φιλίας είχε κατά νου; Ο πρώτος που περιέγραψε τη φιλία σε όλες τις μορφές ήταν ο Αριστοτέλης. Και ο ορισμός του «φιλία εστί μία ψυχή εν δυσί σώμασιν ενοικουμένη» (η φιλία είναι μια ψυχή που κατοικεί σε δύο σώματα) δεν έχει ξεπεραστεί. Οταν τον καλούσε ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος Β΄ να αναλάβει τη διαπαιδαγώγηση του Αλεξάνδρου, δεν προέβλεπε βέβαια ότι ανάμεσα στον σεβαστό δάσκαλο και στον νεαρό μαθητή (ο Αλέξανδρος ήταν τότε 13 ετών) θα αναπτυσσόταν οποιοδήποτε είδος φιλίας.

Αν σήμερα κάνουμε λόγο για το πολιτικό και πολιτιστικό έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αυτό
οφείλεται στο γεγονός ότι ο μεγαλύτερος στρατηλάτης όλων των εποχών εφάρμοσε σχεδόν κατά γράμμα τη διδασκαλία του Αριστοτέλη. Η επιθυμία του Αλεξάνδρου να γνωρίσει, να κατακτήσει και να μεταμορφώσει όλον τον τότε γνωστό κόσμο ήταν ομόλογη του αριστοτελικού έργου που καλύπτει, ορίζει και ταξινομεί όλα όσα περιλαμβάνει ο κόσμος του επιστητού. Κι αυτό δεν θα συνέβαινε αν δεν είχε αναπτυχθεί ανάμεσά τους ένας βαθύτερος δεσμός, δηλαδή μια φιλία.

Εστω και μεταφορικά, λοιπόν, η φιλία αυτή άλλαξε τον κόσμο. Δεν ήταν μόνον ότι ο Αλέξανδρος κατέστησε την ελληνική γλώσσα lingua franca της εποχής του. Ούτε οι πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις που εισήγαγε στην τεράστια αυτοκρατορία του. Ηταν κυρίως η διεύρυνση του κόσμου, η διαπλάτυνση του κοινωνικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος, με άλλα λόγια: η οικουμενική αντίληψη του κόσμου. Και αν σήμερα θεωρούμε πως δύο είναι οι πυλώνες του πολιτισμού, το κτίσμα και το κείμενο, αυτό το οφείλουμε στην οικουμενική αξία που απέκτησαν το μεν κτίσμα επί Μεγάλου Αλεξάνδρου, το δε κείμενο στην ελληνιστική εποχή, όταν από τον Πτολεμαίο τον Σωτήρα δημιουργήθηκε η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Για να μην αναφερθούμε στις επιστημονικές εφαρμογές, στην τεχνολογία ή στην οικονομία (η συναλλαγματική, λόγου χάρη, πρωτοχρησιμοποιήθηκε στην ελληνιστική Αίγυπτο).

Οι Πτολεμαίοι οργάνωσαν το τραπεζικό σύστημα και διαμόρφωσαν ό,τι εμείς αποκαλούμε σήμερα «management και οικονομικό σχεδιασμό». Ενα μεγάλο κεφάλαιο του δυτικού πολιτισμού είναι η ενσωμάτωση του ελληνιστικού κόσμου στον ρωμαϊκό και έχουν γραφτεί αμέτρητες σελίδες για το τι σήμαινε για τη διαμόρφωση της πολιτιστικής και πολιτικής φυσιογνωμίας της νεότερης Ευρώπης, την οποία μέχρι πριν από τουλάχιστον δύο αιώνες θα λέγαμε «αριστοτελική».

Ρούζβελτ, Τσόρτσιλ και Στάλιν

Το στρατιωτικό επίτευγμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου θέλησε να επαναλάβει ο Ναπολέων και αργότερα ο Χίτλερ. Αλλά η απεχθής βιοθεωρία του τελευταίου είναι ακριβώς αντίθετη από εκείνη που αναλύει ο Αριστοτέλης στα «Ηθικά Νικομάχεια». Για να σταματήσουν τον Χίτλερ χρειάστηκε να συμμαχήσουν τρεις μεγάλες δυνάμεις: η Βρετανική Αυτοκρατορία, η Σοβιετική Ενωση και οι ΗΠΑ. Και να γίνουν αναγκαστικά «φίλοι» οι ηγέτες τους - τρεις διαφορετικοί χαρακτήρες.

Επρόκειτο για φιλία ή για λυκοφιλία; Οπως θέλει το παίρνει κανείς. Ο Τσόρτσιλ ήταν μεγαλωμένος με τη βικτωριανή παράδοση, ήταν περήφανος για τη Βρετανική Αυτοκρατορία, απέπνεε μια αίσθηση υπεροχής, θεωρούσε ότι έπρεπε να έχει πάντα τον πρώτο λόγο και συχνά δεν ήλεγχε το θυμικό του. Κατέγραφε πάντα τις εντολές που έδινε, ενώ αντίθετα ο Ρούζβελτ είχε μεν μια αριστοκρατική ευγένεια, αλλά ήταν ο τυπικός δημοκράτης του Νέου Κόσμου. Ο νους του ήταν αδιαπέραστος - σε αντίθεση με του Τσόρτσιλ. Δεν ήξερες πάντα τι ακριβώς σκεπτόταν, η συμπεριφορά του υπήρξε συχνά μακιαβελική, και τις εντολές του, οι οποίες κατά κανόνα δεν ήταν απολύτως συγκεκριμένες, τις έδινε προφορικά. Ο πραγματιστής και αδίστακτος Στάλιν μπορούσε να τους χειριστεί πολύ ευκολότερα, ιδιαίτερα τον Τσόρτσιλ, έστω και περιστασιακά, όπως αποδεικνύεται και από τις πρώτες συναντήσεις τους.

Ο Τσόρτσιλ πρωτοσυνάντησε τον Στάλιν στη Μόσχα το 1942. Η πρώτη φορά που συνομίλησαν ήταν μια παταγώδης αποτυχία. Ο Στάλιν επέμενε πως οι Σύμμαχοι έπρεπε την ίδια χρονιά να ανοίξουν ένα μέτωπο στη Γαλλία, ώστε να περιοριστεί η τρομερή πίεση που υφίστατο ο Κόκκινος Στρατός από τους Γερμανούς στο Ανατολικό Μέτωπο. Ο Τσόρτσιλ επέμενε ότι αυτό θα γινόταν τον επόμενο χρόνο. Στη δεύτερη συνάντησή τους ο Στάλιν επέμεινε στη θέση του, κατηγορώντας τους Συμμάχους ότι δεν προβαίνουν στο αυτονόητο, προκαλώντας την οργή του Τσόρτσιλ, τον οποίο ωστόσο προσκάλεσε σε μια ακόμη συνάντηση, ιδιωτική αυτή τη φορά (σε δείπνο). Ο Τσόρτσιλ ήταν έτοιμος να μην την αποδεχθεί και να φύγει, αλλά τον μετέπεισε ο πρέσβης της Βρετανίας στη Μόσχα.

Εχουν γραφτεί πολλά τα τελευταία χρόνια για τα φοβερά δείπνα του Στάλιν. Το αποτέλεσμα του δείπνου εκείνου ήταν πως και οι δύο ηγέτες επέμειναν στις απόψεις τους και καμιά απόφαση δεν ελήφθη, αλλά όταν στις 3.00 μετά τα μεσάνυχτα, που έληξε το βαγκνερικής διάρκειας δείπνο, ο Τσόρτσιλ επέστρεψε στη ντάτσα που του είχαν δώσει οι Σοβιετικοί να μείνει, ήταν καταγοητευμένος από τον Στάλιν. Είπε, μάλιστα, πως η συνάντηση αυτή «τσιμέντωσε» τη φιλία τους και αποκάλεσε τον Στάλιν «σπουδαίο άνδρα».

Και ο Ρούζβελτ; Ο αμερικανός πρόεδρος είχε τον Στάλιν σε μεγάλη εκτίμηση. Οι λόγοι, όμως, ήταν κυρίως πρακτικοί. Ο Ρούζβελτ ήταν πεπεισμένος ότι η νίκη των Συμμάχων εναντίον του Αξονα θα ήταν ανέφικτη αν δεν νικούσαν οι Σοβιετικοί στο Ανατολικό Μέτωπο. Γι' αυτό και η βοήθεια των ΗΠΑ στη Σοβιετική Ενωση καθ' όλη τη διάρκεια του πολέμου δινόταν αφειδώς και χωρίς προϋποθέσεις. Ο Ρούζβελτ, επιπλέον, όπως μαρτυρεί η αλληλογραφία του με τον Στάλιν, θεωρούσε πως το μεγάλο όνειρό του, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, θα ήταν αδύνατον να πραγματοποιηθεί χωρίς τη συνεργασία του Στάλιν και την ενεργό συμμετοχή της Σοβιετικής Ενωσης.

Πολλοί αργότερα τον κατηγόρησαν ότι «παρέδωσε» στους Σοβιετικούς ολόκληρη την Ανατολική Ευρώπη, ενώ άλλοι είπαν, αντιθέτως, πως αν ζούσε και δεν ακολουθούσε ο Χάρι Τρούμαν, ο Ψυχρός Πόλεμος θα είχε αποφευχθεί. Ο Στάλιν δεν ήταν εναντίον της συνεργασίας Βρετανίας, ΕΣΣΔ και ΗΠΑ και θεωρούσε πως η Σοβιετική Ενωση απειλούνταν μόνον από τη Γερμανία εκ Δυσμών και την Ιαπωνία εξ Ανατολών (απόδειξη, για το τελευταίο τουλάχιστον, είναι πως η μόνιμη σχεδόν κατηγορία με την οποία έστελνε τους πολιτικούς του αντιπάλους στο δικαστήριο και από εκεί στο γκουλάγκ, ή στο εκτελεστικό απόσπασμα, ήταν κατασκοπεία για λογαριασμό της Ιαπωνίας).

Ελάχιστοι γνώριζαν τότε τι είχε συμβεί στη σταλινική ΕΣΣΔ - αλλά και ποιος θα ενδιαφερόταν, σε μια περίοδο που ολόκληρος ο κόσμος φλεγόταν; Ποιος θα μπορούσε να κατηγορήσει ευθέως το σοβιετικό καθεστώς, από τη στιγμή που η ΕΣΣΔ έδωσε στον πόλεμο αυτόν πάνω από 20 εκατομμύρια νεκρούς; Ομως οι πρόσκαιρες φιλίες τελειώνουν μόλις εκλείψουν τα αίτια που τις γέννησαν. Ακόμη και έτσι, ωστόσο, αν δεν υπήρχε η φιλία - ή η λυκοφιλία - των τριών ηγετών, δεν είμαστε βέβαιοι για το ποια θα ήταν η τελική έκβαση του πολέμου. Τι θα συνέβαινε αν ο πόλεμος διαρκούσε δύο χρόνια ακόμη και η ναζιστική Γερμανία είχε τελειοποιήσει το σύστημα των πυραύλων που δοκίμαζε ή, ακόμη χειρότερα, αν είχε στραφεί στην έρευνα και στην παραγωγή της ατομικής βόμβας;

Μαρξ και Ενγκελς

Η αντιπαλότητα ή ακόμη και η σύγκρουση είναι συχνά τα επακόλουθα της περιστασιακής φιλίας. Υπάρχουν εν τούτοις και φιλίες που διαρκούν μια ολόκληρη ζωή, χωρίς να αλλάζουν τον ρου της Ιστορίας. Μία από αυτές, όμως, θα τον άλλαζε και θα σφράγιζε ανεξίτηλα τον αιώνα που μας πέρασε.

Στις 28 Αυγούστου του 1844, σε ένα καφενείο του Παρισιού συναντήθηκαν δύο νέοι άνδρες. Ο ένας ήταν 26 και ο άλλος 23 ετών. Το όνομα του πρώτου Καρλ Μαρξ και του δεύτερου Φρίντριχ Ενγκελς. Δεν ήταν η πρώτη τους συνάντηση. Είχαν βρεθεί άλλη μία φορά, δύο χρόνια νωρίτερα, στη Γερμανία, αλλά τότε η στάση του Μαρξ έναντι του Ενγκελς υπήρξε επιφυλακτική. Τώρα, όμως, τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Από εδώ και στο εξής θα ήταν σχεδόν συνεχώς μαζί για τα επόμενα 39 χρόνια, ως τον θάνατο του Μαρξ. Πρώτα στις Βρυξέλλες και κατόπιν στο Λονδίνο. Θα επηρέαζαν ο ένας τον άλλον και θα συνέτασσαν από κοινού το «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος». Δύο διαφορετικοί χαρακτήρες στην προσωπική τους ζωή και συμπεριφορά, αλλά απόλυτα ταυτισμένοι όσον αφορά τις ιδέες, τα μέσα για την υλοποίησή τους και τα προγράμματα δράσης που κατήρτιζαν.

Ο Μαρξ, τέκνο μεσοαστικής οικογένειας που συνδύαζε τις φιλοσοφικές του σπουδές με την πολιτική δράση και τη δημοσιογραφία, ο αυστηρός και επίμονος, ο μετωπικός διανοούμενος (προτού η έννοια αυτή αποκτήσει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά μετά την υπόθεση Ντρέιφους) από τη μία, και ο εξίσου μαχητικός και θαρραλέος Ενγκελς, με ελάχιστα, όμως, «σπαρτιατικά» χαρακτηριστικά. Η αφοσίωσή του στις ιδέες και στη δράση δεν τον εμπόδιζε να συμμετέχει με τους φίλους του και σε κάποιες απολαύσεις, όπως τα ευχάριστα δείπνα ή το κυνήγι της αλεπούς, σπορ εξαιρετικά δημοφιλές στην Αγγλία εκείνα τα χρόνια. Ο πατέρας του ήταν βιομήχανος στη Γερμανία και κατείχε μεγάλο ποσοστό των μετοχών ενός εργοστασίου στο Μάντσεστερ, όπου ο Ενγκελς εργάστηκε για κάποια χρόνια προκειμένου να βοηθήσει τον Μαρξ, του οποίου τα οικονομικά είχαν περιέλθει σε άθλια κατάσταση, ώστε ο τελευταίος να αφιερωθεί απερίσπαστος στο τιτάνιο έργο της συγγραφής του «Κεφαλαίου».

Ο Ενγκελς είχε αντιληφθεί ότι ο Μαρξ θα έπρεπε να ηγηθεί του αγώνα για τη σοσιαλιστική επανάσταση - μολονότι δική του ήταν αρχικά η ιδέα πως μόνον η εργατική τάξη μπορούσε να τη φέρει εις πέρας. Βοήθησε τον φίλο του να διαμορφώσει τη θεωρία του περί πολιτικής οικονομίας επειδή εκείνος γνώριζε από πρώτο χέρι, μέσα από τις επιχειρήσεις, τι είχε όντως επιφέρει η βιομηχανική επανάσταση. Αλλά ο Μαρξ μπορούσε να τα συγκροτήσει όλα αυτά μέσω της φιλοσοφίας της Ιστορίας σε πλήρες σύστημα. Γι' αυτό και ο Μπέρτραντ Ράσελ, μολονότι χαρακτηρίζει τον Μαρξ υπερβολικά πρακτικό, υποστηρίζει πως είναι ο τελευταίος μεγάλος «οικοδόμος» στη φιλοσοφία.

Ο Ενγκελς πέθανε το 1895, δώδεκα χρόνια μετά τον Μαρξ. Εβαλε σε τάξη το χάος των χειρογράφων του δεύτερου και του τρίτου τόμου του «Κεφαλαίου» και κατέστρεψε τα 1.500 γράμματα που είχαν ανταλλάξει μεταξύ τους κατά τη διάρκεια της μακρόχρονης φιλίας τους. Ούτε ο ένας ούτε ο άλλος, όμως, θα μπορούσαν να φανταστούν ότι το όραμά τους για την εργατική επανάσταση στην Ευρώπη θα επιχειρούσαν να το πραγματοποιήσουν οι μπολσεβίκοι στην καθυστερημένη οικονομικά Ρωσία, για την οποία εκείνοι είχαν παλαιότερα προτείνει μια αστικοδημοκρατική και όχι προλεταριακή επανάσταση. Πολύ περισσότερο θα τους ήταν αδιανόητο ότι το θεωρητικό τους σύστημα θα είχε χρησιμοποιηθεί για να δικαιολογηθούν οι εκκαθαρίσεις και οι διωγμοί του σταλινικού καθεστώτος.

Ο Μαρξ έλεγε πως δεν είναι μαρξιστής αλλά διαλεκτικός. Οι επίγονοι, όμως, φρόντισαν δίπλα στη λέξη «μαρξισμός» να προσθέσουν και τη λέξη «λενινισμός». Με αποτέλεσμα ο ούγγρος πεζογράφος Γκιόργκι Κονράντ να γράφει στο βιβλίο του «Αντιπολιτική» της δεκαετίας του 1980 πως όποιος χαρακτηρίζει τον εαυτό του λενινιστή είναι στην πραγματικότητα σταλινικός.

Τα τελευταία χρόνια έχει ανοίξει μια άλλη συζήτηση όσον αφορά το έργο του Μαρξ και του Ενγκελς. Μπορεί μεν ο σοβιετικός κομμουνισμός να είναι «ο Θεός που απέτυχε», αλλά διαβάζοντας κανείς προσεκτικά το έργο του Μαρξ και του Ενγκελς καταλαβαίνει καλύτερα τον καπιταλισμό, πράγμα που γνωρίζουν άριστα οι πιο προσεκτικοί μελετητές του «Κεφαλαίου», τουτέστιν οι χρηματιστές της Γουόλ Στριτ.

Χατζιδάκις και Γκάτσος: Μια φιλία που επηρέασε βαθιά τον ελληνικό ήχο

Ο Μάνος Χατζιδάκις χαρακτήριζε τον εαυτό του ποιητή, εννοώντας όχι μόνο ότι ήταν ποιητής των ήχων (άλλωστε έγραψε και ποιήματα), αλλά ότι είχε μια ποιητική αντίληψη του κόσμου, ενός σύμπαντος ευαισθησιών και θαυμάτων που δίνουν νόημα στην εσωτερική μας ζωή. Συνάντησε τον Νίκο Γκάτσο μεσούσης της Κατοχής, το 1943. Εκείνος σχεδόν 18 ετών και ο Γκάτσος κοντά στα 32. Τους χώριζαν περίπου 14 χρόνια.

Δεν θα λέγαμε πως μια πληθωρική προσωπικότητα όπως του Χατζιδάκι θα είχε την ανάγκη ενός μέντορα για να αναπτυχθεί και να δώσει έργο, ωστόσο η επίδραση του Γκάτσου στο μουσικό έργο του Χατζιδάκι είναι εμφανέστατη. Αν εξαιρέσει κανείς το μελοποιημένο από τον Θεοδωράκη «Αξιον Εστί» του Ελύτη, πουθενά αλλού δεν είχε παρουσιαστεί ιδεωδέστερος ο συνδυασμός στίχου και μουσικής απ’ ό,τι στα τραγούδια του Χατζιδάκι σε στίχους του Γκάτσου. Η συνεργασία αυτή, βασισμένη στη βαθιά φιλία τους, λειτούργησε παραδειγματικά, ως πρότυπο, για πολλά χρόνια. Μεταμόρφωσε το ελληνικό τραγούδι και δημιούργησε μια ποιητική των ήχων άλλης τάξεως, συνδυάζοντας το λαϊκό και το ελαφρό τραγούδι.

Στα τραγούδια τους, όταν τα ακούς, έχεις την αίσθηση ότι ο λόγος και η μουσική γράφονταν ταυτοχρόνως, ότι το ένα γεννούσε το άλλο την ίδια στιγμή, ότι προέκυψαν από μια κοινή ποιητική. Η δημιουργία, βέβαια, είναι ένα φαινόμενο αστάθμητο. Επομένως δεν ορίζεται – απλώς προσεγγίζεται. Οταν, όμως, συναντώνται δύο χαρισματικοί άνθρωποι και γίνονται φίλοι, τότε συνήθως συμβαίνουν μαγικά πράγματα. Ο Γκάτσος έγραψε μόνο ένα αμιγώς ποιητικό έργο: την «Αμοργό» – και αρκούσε αυτό για να περάσει στη χορεία των σημαντικών ποιητών. Εκτοτε διοχέτευσε το ποιητικό ταλέντο του στα τραγούδια που έγραψε (τα περισσότερα για τον Χατζιδάκι). Είναι ποιήματα από μόνα τους, αλλά δυο φορές ποιήματα με τη μουσική τους.

Εχουν περάσει σχεδόν 20 χρόνια από τον θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι. Και ίσως τώρα, που δεν υπάρχει ούτε αυτός ούτε ο Γκάτσος ανάμεσά μας, μπορούμε να αντιληφθούμε πόσο το έργο που δημιούργησαν από κοινού διαμόρφωσε την ευαισθησία μας και τον τρόπο με τον οποίο ακούμε τη μουσική, ακόμη και των συνθετών που ακολούθησαν. Οι δυο τους άλλαξαν ή – για να χρησιμοποιήσω μια φράση από τον Τ. Σ. Ελιοτ – «διόρθωσαν το γούστο», χωρίς να είναι κριτικοί. Και αν όχι για όλους, τουλάχιστον για τη μεγάλη εκείνη μερίδα του πληθυσμού που θέλουμε να πιστεύουμε ότι εκπροσωπεί τη μεταπολεμική Ελλάδα.

Βάλτε ένα κινητήρα Ferrari 3.0L V-8 250 ίππων, ένα gearbox της BMW M3, 650 κιλά, 2 θηριώδεις ρόδες μπροστά και δύο μικρότερες πίσω και έχετε το γρηγορότερο και ακριβότερο quad στον κόσμο. Tο Lazareth Wazuma V8F Matte Edition. Θα φτάσετε μαζί του τα 240 χιλιόμετρα την ώρα, αν βεβαίως πρώτα φτάσετε να πληρώσετε τα 250.000$ που κοστίζει.