Το αποχετευτικό σύστημα στο Βυζάντιο

Ενώ σε πολλές πρωτεύουσες πολιτισμένων λαών έλειπε από τα σπίτια το πιο «αναπόφευκτο» μέρος, η τουαλέτα (υπηρχαν μεσαιωνικές πόλεις για παράδειγμα που έχυναν τα απόβλητα από τις τουαλέτες στους δρόμους), στα βυζαντινά σπίτια αποτελούσε κάτι το δεδομένο.

Στη βυζαντινή τουαλέτα υπήρχαν πήλινοι σωλήνες για απομάκρυνση των λυμάτων, οι οποίοι έπρεπε να συναντώνται με τους σωλήνες των διπλανών σπιτιών και να σχηματίζουν δίκτυο όπου κατέληγαν σε μια απομακρυσμένη από τις κατοικίες περιοχή.

Σε περίπτωση βλάβης έπρεπε να επιδιορθώνονται με ευθύνη του ιδιοκτήτη, μέχρι του σημείου που συναντούσαν τους σωλήνες των γειτόνων.

Οι Βυζαντινοί έτρεφαν μεγάλη αγάπη στην καθαριότητα.Σύμφωνα με την άποψη της επίσημης Εκκλησίας, τρία μπάνια την ημέρα ήταν υπερβολικά, ωστόσο τα δύο δεν ήταν ασυνήθιστο φαινόμενο.

Όμως, οι κληρικοί που συλλαμβάνονταν να κάνουν δύο λουτρά την ημέρα δέχονταν αυστηρές επιπλήξεις.

Αντιθέτως στην εκλεπτυσμένη Ευρώπη ακόμη και 5-6 αιώνες αργότερα από τις συνθήκες υγιεινής που επικρατούσαν σε μεγάλο βαθμό στην Ρωμανία ο βασιλιάς της Γαλλίας Λουδοβίκος 13ος έκανε μπάνιο κάθε πέντε χρόνια και ο βασιλιάς Ήλιος Λουδοβίκος 14ος είχε κάνει δύο μόλις μπάνια στη ζωή του μετά από ιατρική υπόδειξη, τα οποία και θεώρησε ζοφερή εμπειρία.

Ο Ερρίκος Ε’ της Αγγλίας επίσης τον 15ο αιώνα απαγόρευσε με βασιλικό διάταγμα τα μπάνια στο Λονδίνο. Οι απλοί άνθρωποι(οι μη "ευγενείς" δηλαδή) επίσης δεν έλουζαν ποτέ τα μαλλιά τους. Όταν η λίγδα πάνω στο κεφάλι γινόταν στρώμα, οι πλούσιοι έριχναν πούδρα και οι φτωχοί πριονίδι για να στερεοποιηθεί και μετά την απομάκρυναν με χτένισμα.

Μετά από την μικρή αναδρομή στα της Ευρώπης ας επιστρέψουμε στα του οίκου μας,οι πλούσιοι της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας συνηθιζόταν να έχουν ιδιόκτητα λουτρά, ενώ για όλους τους άλλους υπήρχαν τα δημόσια, τα οποία ωστόσο στεγάζονταν σε επιβλητικά κτίρια, ήταν πολυτελή και παρείχαν όλες τις ανέσεις.

Από την εποχή του Ιουστινιανού, ίσως και πιο πριν, τα δημόσια λουτρά είχαν μπανιέρες σε χωριστά διαμερίσματα, τα οποία βρίσκονταν γύρω από μια μεγάλη κυκλική λίμνη.

Το νερό ζεσταινόταν σε μεγάλους λέβητες και διοχετευόταν στους κατάλληλους χώρους μέσα από ένα σύστημα σωληνώσεων, ενώ υπήρχε η δυνατότητα να επιλέξει κάποιος το κρύο μπάνιο ή ακόμα και το ατμόλουτρο.!

Στα δημόσια λουτρά η είσοδος στους άντρες επιτρεπόταν οποιαδήποτε ώρα της ημέρας, ενώ στις γυναίκες μόνο το βράδυ.

Γενικά, οι Βυζαντινοί πρόσεχαν την εικόνα τους και λούζονταν σχετικά συχνά με εξαίρεση τους μοναχούς, που υπέβαλλαν τον εαυτό τους σε στερήσεις.

Σύμφωνα με τα «ιατρικά» βιβλία της εποχής, οι Βυζαντινοί τον Γενάρη δεν έπρεπε να κάνουν περισσότερα από τέσσερα λουτρά, τον Μάρτη έξι και τον Απρίλη οκτώ.

Ως μέσα καθαρισμού χρησιμοποιούνταν ίνες από σπάρτα ή άλλο λουτρόχορτο και σαπούνι, το οποίο πήραν οι Βυζαντινοί απ’ τους Γάλλους, ή παλαιότερα από νίτρο.

Από το σπάρτο προήλθε η λέξη «σπαρτεύω» και από αυτήν το «παστρεύω» (καθαρίζω).

Κοινά λουτρά αντρών και γυναικών όπως τα εννοούμε σήμερα, δηλαδή σε ανοικτό χώρο (θάλασσα κλπ), οι βυζαντινοί δεν είχαν.

Σε κλειστό χώρο όμως το κοινό λουτρό, ιδιαίτερα κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, δεν ήταν κάτι το ασυνήθιστο, παρά τις διαμαρτυρίες των πατέρων της Εκκλησίας και των συνόδων.

Πολλοί λαϊκοί, επίσης, θεωρούσαν σκάνδαλο το να ξεγυμνώνονται σε κοινή θέα όσοι και όσες χρησιμοποιούσαν τα λουτρά.

Ωστόσο, στα λουτρά ο επισκέπτης συναντούσε ακόμα και κληρικούς ή ασκητές.

Η προσωπική υγιεινή ήταν και παραμένει θέμα πολιτισμού και στο Βυζάντιο το πολιτιστικό επίπεδο για εκείνη την εποχή ήταν το υψηλότερο.

Πηγή: Η άγνωστη πλευρά του Βυζαντίου.Εκδόσεις Μεταίχμιο.