Αιθιοπία - Το βυζάντιο της Αφρικής

Η Αιθιοπία αναφέρεται σε έργα του Όμηρου αλλά και του Ησίοδου. Η ονομασία του κατοίκου της χώρας αυτής "αιθίοψ" είναι αρχαία ελληνική λέξη και σημαίνει άνθρωπος με καμένη (ή ηλιοψημένη) όψη. Πληροφορίες για τη ζωή της χώρας αυτής κατά την αρχαϊκή περίοδο δίνει ο ιστορικός Ηρόδοτος, ο οποίος χρησιμοποιεί τον όρο Αιθιοπία για να περιγράψει τις εκτάσεις νότια της Αιγύπτου,] δηλαδή το σημερινό Σουδάν και την Αιθιοπία.

Αναφέρει ότι στην αρχή οι Αιθίοπες ήταν νομάδες και σχεδόν σε ημιάγρια κατάσταση, ύστερα όμως ήρθαν σε επιμειξία με τους Αιγυπτίους, υιοθέτησαν τα Αιγυπτιακά ήθη και ως αποτέλεσμα εκπολιτίστηκαν.

Κάποιος αρχαίος θρύλος αναφέρει ότι εκτός από τους Αιγυπτίους ήρθαν σε επιμειξία και με τους Εβραίους. Εκτός όμως από αυτούς τους λαούς, σημαντική επίδραση είχε στους Αιθίοπες και ο ελληνικός πολιτισμός, που είχε φτάσει ως εκεί, όπως προκύπτει, από μελέτες επιγραφών και νομισμάτων, που βρέθηκαν σε αρχαιολογικές ανασκαφές. Αυτό το μαρτυρά και μια παράδοση στους Αβησσυνούς, που σύμφωνα μ' αυτήν είχε πάει στη χώρα τους και ο Μέγας Αλέξανδρος.

Τον τέταρτο αιώνα μ.Χ. ένας Ελληνας μοναχός από την Τύρο, ο Φρουμέντιος, έφερε τον χριστιανισμό στην Αιθιοπία, προσηλυτίζοντας τον βασιλιά της Αξούμ Αϊζάνα. Ο χριστιανισμός έγινε η επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας γύρω στο 340 μ.Χ, ενώ ο Φρουμέντιος ανακηρύχθηκε Αμπούνα (αρχιεπίσκοπος) της Αξούμ, που παραμένει η ιερή πόλη των Αιθιόπων. Τον Φρουμέντιο είχε χειροτονήσει επίσκοπο ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Αθανάσιος. Ο αιθιοπικός χριστιανισμός ξεκίνησε και παρέμεινε στενά συνδεδεμένος με την Κοπτική Εκκλησία της Αιγύπτου. Ωστόσο, οι ίδιοι οι Αιθίοπες, καίτοι Μονοφυσίτες, αποκαλούν την Εκκλησία τους Ορθόδοξη.

Οι Αιθίοπες ορθόδοξοι τηρούν παραδοσιακά τόσο την αργία της Κυριακής, όσο και την Εβραϊκή του Σαββάτου, ενώ τα αγόρια περιτέμνονται την έβδομη ημέρα μετά τη γέννηση. Οπως οι Εβραίοι, τηρούν διαιτητικούς κανόνες για τη σφαγή των ζώων, ενώ δεν τρώνε χοιρινό κρέας. Κάθε Τετάρτη και Παρασκευή, μέρες νηστείας, δεν καταναλώνουν ζωικά προϊόντα.

Μετά την τελική πτώση της Βασιλεύουσας το 1453, άγιοι σε όλη την ανατολική Μεσόγειο, συμπεριλαμβανομένης της Αιγύπτου, απεικονίζονταν συχνά να φορούν ενδύματα που παραπέμπουν στη βυζαντινή βασιλική αυλή. Εικόνες σαν κι αυτές κυκλοφόρησαν σε όλη την Αιθιοπία, η οποία παρέμεινε κάτω από την ομπρέλα της Κοπτικής Εκκλησίας μέχρι το 1959. Μάλιστα στην Αιθιοπία τον δέκατο έβδομο αιώνα οι Αιθίοπες καλλιτέχνες συνέχισαν να υιοθετούν εικαστικές μορφές από το βυζαντινό παρελθόν.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τα δίπτυχα διπλής όψης έγιναν δημοφιλή μεταξύ των ευγενών, που τα φορούσαν ως μενταγιόν.Αξιζει δε να σημειωθεί ότι προστάτης της χώρας είναι ο Αγιος Γεώργιος, που οι Αιθίοπες θεωρούν μισό Ελληνα και μισό Λιβανέζο.

Ωστόσο το μεγαλύτερο καλλιτεχικό επίτευγμα του αιθιοπικού χριστιανισμού είναι οι εκκλησίες οι λαξευμένες σε γιγάντιους μονόλιθους. Πάνω από τριακόσιες λαξευμένες εκκλησίες στολίζουν τα αιθιοπικά υψίπεδα. Οι εντυπωσιακού μεγέθους μονολιθικές εκκλησίες της Λαλιμπέλα θεωρούνται το όγδοο θαύμα του κόσμου, ενώ η περιοχή Τιγκράι, με τις αναρίθμητες εκκλησίες τις λαξευμένες σε απόμακρους βράχους, είναι η Καππαδοκία της Αφρικής.

Τέλος η παρακολούθηση μιας αιθιοπικής λειτουργίας αποτελεί αλησμόνητη εμπειρία. Το τελετουργικό είναι ασυναγώνιστα υποβλητικό και η όλη μυσταγωγία μοιάζει βγαλμένη από τη Βίβλο. Οι Αιθίοπες προσέρχονται στην εκκλησία, τυλιγμένοι σε λευκούς μανδύες, στις πέντε το πρωί. Η τρίωρη λειτουργία χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο, ιερείς και διάκονοι συγκεντρώνονται σε κύκλο και ψέλνουν ύμνους.

Στα χέρια τους φέρουν σείστρα, τα οποία σείουν συνοδεύοντας τις μελωδίες, ενώ κάποιοι χτυπούν ταμπούρλα. Σε τακτά διαστήματα, συνοδεύουν τους ύμνους με αργές χορευτικές κινήσεις. Το δεύτερο μέρος της ακολουθίας μοιάζει περισσότερο στο ορθόδοξο τυπικό, όπως το ξέρουμε. Οι πιστοί, καθόλη τη διάρκεια της τρίωρης λειτουργίας, στηρίζονται σε μπαστούνια, καθώς απαγορεύεται να καθήσουν.

Σε αυτήν την παράδοση, τόσο για τα εξαίρετα έργα τέχνης όσο και για τα μοναδικά έθιμα και τελετουργίες εδράζεται η εθνική υπερηφάνεια των Αιθιόπων, κατοίκων μιας χώρας μοναδικής, που θα μπορούσαμε δικαιολογημένα να θεωρήσουμε το Βυζάντιο της Αφρικής.