Η Γενοκτονία των Αρμενίων

Η αναφορά του Πάπα Φραγκίσκου στην γενοκτονία των Αρμενίων, που σημειώθηκε πριν από 100 χρόνια, έχει προκαλέσει διπλωματικό σάλο με την Τουρκία και οι συζητήσεις έχουν ανάψει σχετικά με το τι πραγματικά συνέβη.

Οι διαφωνίες αυτές είναι πιθανόν να ενταθούν, καθώς η Αρμενία ετοιμάζεται να τιμήσει επίσημα το γεγονός σε λίγες μέρες.

Επιμέλεια: Τόνια Γκόρου

Ακολουθούν μερικές ερωτήσεις που τέθηκαν με βάση τη δήλωση του Πάπα, που έγιναν κατά την κυριακάτικη λειτουργία, στην πλατεία του Αγίου Πέτρου καθώς και από τις απαντήσεις από την πλευρά της Τουρκίας η οποία καταδίκασε τις παρατηρήσεις του Πάπα ως «αβάσιμες» και ανακάλεσε τον πρεσβευτή της από το Βατικανό.

Τι είναι η γενοκτονία και ποια είναι η προέλευσή της;

Γενοκτονία ορίζεται γενικά ως η σκόπιμη θανάτωση ατόμων που ανήκουν σε μια συγκεκριμένη φυλετική, πολιτική ή πολιτιστική ομάδα, με την πρόθεση των δολοφόνων να καταστρέψει την ύπαρξη της εν λόγω ομάδας. Ο όρος δεν υπήρχε μέχρι το 1944, οπότε ένας Πολωνός εβραϊκής καταγωγής δικηγόρος, ο Ραφαήλ Λέμκιν, τη «δημιούργησε», για να περιγράψει τις συστηματικές μαζικές δολοφονίες που πραγματοποιούσαν οι Ναζί κατά των Εβραίων.

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα του Μουσείου Μνήμης του Ολοκαυτώματος στις ΗΠΑ, ο Ραφαήλ Λέμκιν συνδύαζε την ελληνική λέξη για την φυλή, «Geno», με «-cide»,από τη λατινική λέξη για τη δολοφονία. Ο όρος ενσωματώθηκε στη Σύμβαση του 1948 των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τη γενοκτονία.

Ποια είναι η ιστορική αναδρομή της γενοκτονίας;

Κατά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αρχής γενομένης από το 1915, όταν οι Οθωμανοί, οι οποίοι ήταν σύμμαχοι με τη Γερμανία στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, προσπάθησαν να αποτρέψουν τους Αρμένιους να συνεργαστούν με την Ρωσία και διέταξαν μαζικές απελάσεις από τις ανατολικές επαρχίες της αυτοκρατορίας.

Μέχρι και 1,5 εκατομμύριο Αρμένιοι έχασαν τη ζωή τους από την αναγκαστική φυγή, την πείνα και τις δολοφονίες από τους Οθωμανούς Τούρκους στρατιώτες και την αστυνομία. Περίπου 500.000 Αρμένιοι επέζησαν και βρήκαν καταφύγιο στη Ρωσία, τις Ηνωμένες Πολιτείες δημιουργώντας την «αρμενική διασπορά». Ο όρος «γενοκτονία» έχει εφαρμοστεί αναδρομικά από πολλούς ιστορικούς της περιόδου αυτής, η οποία είναι πλέον ευρέως αποδεκτή ότι είναι η πρώτη γενοκτονία του 20ου αιώνα. 

Γιατί η κυβέρνηση της Τουρκίας είναι αντίθετη με τη χρήση του όρου «γενοκτονία» για να περιγράψει το τι συνέβη;

Η κυβέρνηση της Τουρκίας έχει αναγνωρίσει τις ωμότητες που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αλλά υποστήριξε ότι σκοτώθηκε και ένας μεγάλος αριθμός Τούρκων επίσης, και ότι για να απεικονίσει τη δολοφονία των Αρμενίων ως συστηματική και σκόπιμη είναι ιστορικά ανακριβής. Η κυβέρνηση της Τουρκίας έχει αμφισβητήσει τον αριθμό των Αρμενίων που σκοτώθηκαν, γεγονός που υποδηλώνει ότι ήταν πολύ χαμηλότερη από 1,5 εκατ. Η κυβέρνηση έχει συχνά απαντήσει οργισμένα όταν άλλες χώρες, ομάδες και άτομα καλούν τις δολοφονίες Αρμενίων «γενοκτονία».

Ποιες χώρες έχουν λάβει θέση επί του ζητήματος;

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα του Εθνικού Συμβουλίου των Αρμενίων της Αμερικής, νομοθέτες σε τουλάχιστον 15 χώρες, καθώς και το Συμβούλιο της Ευρώπης και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχουν περάσει ψηφίσματα αναγνώρισης της γενοκτονίας των Αρμενίων. Η Υποεπιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την «Πρόληψη των Διακρίσεων και την Προστασία των Μειονοτήτων» περιέγραψε επίσης την περίοδο ως γενοκτονία. Ορισμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένης την Ελβετίας και την Ελλάδα, έχουν καλέσει για ποινικές διώξεις εναντίον εκείνων που την αρνούνται.

Ποια είναι η θέση της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών σχετικά με τη χρήση της λέξης γενοκτονία για να περιγράψει τι συνέβη;

Διαδοχικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ προσπάθησαν να παρακάμψουν αυτό το θέμα, λόγω της αυξανόμενης σημασίας της Τουρκίας, τόσο ως συμμάχου στο ΝΑΤΟ όσο και ως μιας ισχυρής πολιτικοοικονομικής δύναμης στη Μέση Ανατολή. Έχει επίσης περιγραφεί η χρήση του όρου γενοκτονία ως επιβλαβής για τις προσπάθειες σε επίπεδο τουρκο-αρμενικής συμφιλίωσης. Όταν ο Μπαράκ Ομπάμα είχε θέσει υποψηφιότητα για την προεδρία το 2008, χρησιμοποίησε τον όρο «γενοκτονία», ωστόσο έχει μαλακώσει την περιγραφή του από την ανάληψη των καθηκόντων του κι έπειτα, χαρακτηρίζοντας τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο ως «μια θηριωδία και ένα σκοτεινό κεφάλαιο».

Τι εκδηλώσεις προγραμματίζονται για τον εορτασμό των εκατό χρόνων;

Επιφανείς Αρμένιοι της διασποράς έχουν ήδη αρχίσει τον εορτασμό της 100ης επετείου από τη γενοκτονία. Μερικοί έχουν συνεργαστεί με διασημότητες του Χόλιγουντ προκειμένου να δημιουργήσουν ένα βραβείο, αρχής γενομένης από το επόμενο έτος, προς τιμήν εκείνων που βοήθησαν να σωθούν Αρμένιοι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Στο Ερεβάν, την πρωτεύουσα της Αρμενίας, η εκατονταετηρίδα ξεκινάει επίσημα στις 24 Απριλίου και θα την παρακολουθήσουν αρκετοί ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου και του προέδρου της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν.

Πηγή:  http://tvxs.gr